تناسب و سازگاري وجودي به منزله ارزش‌ بنيادين

Fittingness and Ontological Consistency as Fundamental Value

مفهوم تناسب و هماهنگي، پيوند وثيقي با مفهوم خوبي دارد و در بسياري از موارد اين مفهوم در معناي خوبي لحاظ مي‌شود. خوب‌بودن يك وسيله براي يك هدف، به معناي مناسب‌بودن آن وسيله براي رسيدن به آن هدف است و خوب‌بودن يك چيز براي انسان به معناي مناسب‌بودن آن براي انسان است. در اين مقاله، ادعا مي‌شود كه خوبي ارزشي و به‌ويژه خوبي اخلاقي نيز بر اساس مفهوم تناسب قابل تبيين است. مدعاي اصلي اين است كه همه ارزش‌ها به‌ويژه ارزش‌هاي اخلاقي از تناسب و هماهنگي وجودي برمي‌خيزند و اساسي‌ترين تناسب و هماهنگي كه خاستگاه ارزش است، تناسب و هماهنگي وجودي ميان خداوند و مخلوقات او است. نظريه‌هاي ديگري نيز وجود دارند كه ارزش اخلاقي را بر اساس مفهومي از تناسب تبيين كرده‌اند، ولي از آن‌جا كه معنايي فراگير از آن را در ذهن نداشته‌اند، از تبيين ارزش در پايه‌اي‌ترين مرحله ناكام مانده‌اند. تناسبي كه در اين مقاله خاستگاه ارزش شمرده مي‌شود، تناسبي فراگير و مطلق است كه ميان همه موجودات و در راس آن ميان مخلوقات و خداوند برقرار مي‌شود و در اين گونه تناسب، هر موجودي هم جايگاه وجودي خود را در عالم به رسميت مي‌شناسد و به آن پايبند مي‌ماند و هم نقش وجودي موجودات ديگر را نسبت به خود پذيرا خواهد بود. چنين تبييني از ارزش هم با ارتكازات ما هم‌خواني دارد و هم پاسخي قانع‌كننده به بسياري از پرسش‌ها فراهم مي‌كند.