نگاهي به مبناگرايي سنتي در فلسفه غرب؛ از يقين دكارت تا خطاناپذيري بونجور

A Review of Traditional Foundationalism in Western Philosophy: from Cartesian Certainty to BonJour’s Infallibility

دكارت، به عنوان يكي از نمايندگان برجسته مبناگرايي سنتي، براي دستيابي به يقين، شك عام دستوري را نقطه آغاز قرار مي‌دهد و بر اساس آن، در نخستين‌گام به وجود خود يقين مي‌كند و از اين طريق، معرفت به خدا و جهان را تبيين مي‌كند. او در مسير فكري خود تلاش مي‌كند از اعتبار حواس كه احتمال خطا دارند، بكاهد و ارزش بيشتري به شهود ذهني دهد. دكارت وضوح و تمايز را ملاك حقيقت مي‌داند و مصونيت از هر شك ممكن را معياري براي يقين به شمار مي‌آورد. بونجور كه از معرفت‌شناسان معاصر است، در دفاع از مبناگرايي سنتي، با بيان انتقاداتي بر دكارت، مي‌كوشد تا نظريه يقين دكارت را از نقدها بپيرايد و به معياري جديد براي خطاناپذيري باورها برسد. نظريه «آگاهي سازنده» بونجور راهي در تبيين باور خطاناپذير مي‌باشد. آگاهي سازنده يك مرحله هوشياري غير مفهومي است كه با فرايند توصيفي مي‌توان آن را به باور مفهومي تبديل كرد. از اين منظر، ديدگاه بونجور با انديشه علم حضوري در فلسفه اسلامي قابل مقايسه است، با اين تفاوت كه از ديدگاه بونجور، در باورهاي برآمده از آگاهي غير مفهومي احتمال خطا وجود دارد، ولي توجه به آن معقول نمي‌نمايد.