تجلي حكمت صدرايي در معماري اسلامي

Manifestation of Sadrian Philosophy in Islamic Architecture

با توجه به اين نكته كه تفكرات حكمي فلسفي ملاصدرا در آثار هنري زمان وي و بطور خاص معماري آن دوره تجسم يافته است، بنظر ميرسد براي فهم درست و بهتر هنر و معماري آن دوران و رابطه» آن با نظريات فلسفي ـ عرفاني ملاصدرا، لازم است آرا و ديدگاههاي وي در اينباره را بدقت مورد بحث و بررسي قرار دهيم. ازآنجاكه مفهوم خيال در تعريف هنر اسلامي از منظر ملاصدرا و ديگر حكما و عرفاي اسلامي نقش اساسي را ايفا ميكند، در اين نوشتار نخست به آن بخش از فلسفه ملاصدرا ميپردازيم كه به شرح و بيان مفهوم خيال ميپردازد، سپس نقش و بتبع آن جايگاه خيال در كنش هنري به مفهوم عام آن را معين كرده و روند فعليت اين كنش را در معماري، بويژه معماري دوران صفوي بررسي ميكنيم. محوريت خيال در اين مبحث تا بدانجاست كه ميتوان هنر اسلامي را در كليت آن به تجلي امر معقول در امر محسوس از طريق تخيل فعال تعريف كرد.

Mulla Sadra’s philosophical thoughts profoundly influenced the development of art, in general, and the architecture of his time, in particular. Therefore, it seems necessary to carefully examine and discuss his ideas and theories in this regard in order to have a better and more accurate understanding of the art and architecture of that period. Since the concept of imagination plays a basic role in the definition of Islamic art from the point of view of Mulla Sadra and other Islamic philosophers and gnostics, in this paper the writers firstly deal with a part of his philosophy that explains this concept. Following this, they will refer to the role and place of imagination in art works in their general sense and explore the actualization of such works in the field of architecture, particularly, those of the Safavid era. Imagination plays such a central role in this discussion that one can define Islamic art in its general sense as the manifestation of an intelligible matter in a sensible one through active imagination.