ديرينه شناسي بي حجابي در ايران

اين مقاله به بررسي شرايط امكاني پيدايي بي‏حجابي در ايران اختصاص دارد و درصدد است نشان دهد كه در برآيند چه نيروها و مناسباتي، نخستين اقدام به بي‏حجابي در ايران ممكن شده است. براي رسيدن به اين هدف، از جهت‏گيري فوكويي متكي بر روش ديرينه‏شناسي استفاده شده است. مقاله نشان مي‏دهد كه «بي‏حجابي» حكمي از احكام تجدد است كه بايد در مناقشه «تجدد بومي» و «تجدد غربي» در ايران فهميده شود. از‌اين‌رو، برخلاف تصور رايج، حضورِ بدون حجابِ قرهالعين بابي در اجتماع بدشت در 1231 ش.، در‌حالي‏كه «تجدد بومي» و نظامات آن در مرحله مهمي از اقتدار خود است، نمي‏تواند نقطه صفر بي‏حجابي در ايران باشد. به‏علاوه، شيوه استدلال و اسلوب بياني قرهالعين نيز به تمامي در متن سنت است. مقاله نشان مي‏دهد كه بي‏حجابي فقط در مرحله پيشرفته‏اي از «تجدد غربي»، و با پيدايي نظامات و نيروهاي آن، در ايران مي‏توانسته ممكن شود و از حيث تاريخي، اين امر در 1306 ش. و با حضورِ بدون حجابِ صديقه دولت‏آبادي در خيابان‏ها محقق شد. اقدام دولت‏آبادي در برآيند مجموعه‏اي از روابط و مناسبات داخلي و بين‏المللي مورد حمايت «دولت جديد» رضاخان قرار گرفت: تاثير الگوهاي نوسازي در تركيه و افغانستان، و ميل به شناساييِ بين‏المللي در پايان جنگ جهاني اول، و نيز راهبرد ملت‏گرايانه تربيت زنان از اين جمله‏اند. خود دولت‏آبادي نيز، هرچند بدواً تحت‌تاثير مناسبات جديدي قرار داشت، كه از زمان سپهسالار و خصوصاً از انقلاب مشروطه ذيلِ «گفتمان عقب‏ماندگي» در حيطه آموزش جديد پديد آمده بود، بعدها خود به مبلغ گفتار جديدي براي ترويج بي‏حجابي و تعريف حقوق زنان بدل شد كه تحت‌تاثير روندهاي فمنيستي بين دو جنگ جهاني، از استدلال‏هاي رايج مبتني بر نوگرايي ديني به نوعي «فمنيسم مادرانه» تمايل پيدا كرد.

This article investigates the possibility context of the unveiling genesis (taking off the Hijab, i. e. the Islamic veil) in Iran and elucidates the dynamics possibility of the first attempt to unveil. An archaeological method of Foucaultian approach is adopted to reach this goal. The article demonstrates that “unveiling” is one of the implications of modernity and should be considered in light of the distinction between “Native Modernity” and “Western Modernity”. Therefore, despite the common narrative, we cannot think of the time when Ghorrat-alein b?bi attended Badasht meeting with her veil taken off in 1852 the starting point of the unveiling in Iran while the native modernity with its arrangements was in an outstanding stage of its authority. Moreover, Ghorrat-alein’s style of argumentation entirely belongs to traditional texture. the unveility developed only in an advanced stage of western modernity with its consolidated arrangements and lively dynamics in Iran. Historically, it occurred in 1927 when Sediqeh Dowlat-ab?di took her veil off roaming in the streets. Dowlat-ab?di’s maneuver lay in a sequence of internal and international relations supported and empowered by the “modern state” of Rezakhan namely the influence of modernization in Afghanistan and Turkey, inclination to gain international prestige in the end of the World War I and the nationalistic strategy of education of women. Although Dowlat-ab?di herself was initially under the influence of modern relations that emerged in the realm of education within the “underdevelopment discourse” since the time of Sepah-sal?r and especially the Constitutional Revolution, later she turned to be a proponent of a new discourse for promoting unveiling and defining women’s rights and tended toward some type of “maternal feminism” derived from common arguments of religious modernism under the influence of the feministic trends between the two World Wars.