مكان‌يابي بهينه فضاهاي سبز در سكونتگاه‌هاي روستايي (مطالعه موردي: نقاط روستايي شهرستان خواف)

Optimal Locating of green spaces in rural settlements (Case study; Villages of Khaf County)

پارك‌ها و فضاهاي سبز از جمله كاربري‌هايي به شمار مي‌روند كه توزيع و پراكنش آن‌ها در سطح شهر و روستا اهميت زيادي دارد. فضاي سبز،‏ به‌منزله يكي از شاخص‌هاي توسعه‌يافتگي جوامع، داراي ابعاد زيست‌محيطي،‏ اجتماعي،‏ فرهنگي،‏ اقتصادي و كالبدي است و براي اينكه نقش‌ها و عملكرد‌هاي خود را به خوبي ايفا كند،‏ اولين و مهم‌ترين گام تعيين مكان‌هاي مناسب براي آن است كه پيش‌زمينه آن تجزيه ‌و ‌تحليل تناسب فضاي سبز است. در اين تحقيق نيز تلاش شده است با در نظر گرفتن عوامل موثر در مكان‌يابي كاربري فضاي سبز، با ارايه الگويي مناسب، به توزيع بهينه فضاي سبز در نقاط روستايي نمونه در شهرستان خواف با استفاده از GIS بپردازد. براي نيل به اين هدف از معيارهاي واقع‌شدن در زمين‌هاي با كاربري‌هاي مناسب مانند زمين‌هاي باير، زراعي، مخروبه، نزديكي به مراكز آموزشي، فرهنگي و مسكوني، دسترسي به شبكه معابر، قيمت و مساحت مناسب استفاده شد. سپس، براي هر كدام از عوامل موثر در مكان‌يابي پارك‌ها و فضاي سبز، لايه‌هاي اطلاعاتي در محيط GIS تهيه و با استفاده از روش‌هاي آناليز تصميم‌گيري چندمعياره (MCDA) همچون استفاده از فرايند تحليل سلسله‌مراتبي (AHP)، به هر يك وزن مناسبي اختصاص داده شد. در ارزيابي انجام‌شده، قيمت اراضي با ضريب 351/0 بيشترين تاثير را در مكان‌يابي فضاهاي سبز روستايي و مساحت زمين با ضريب 077/0 كمترين تاثير را داشته است. نتايج تلفيق لايه‌هاي اطلاعاتي، زمين‌هاي هر روستا را براي انتخاب مكان‌هاي مناسب براي فضاي سبز به 4 كلاس طبقه‌بندي كرد. در مقايسه تطبيقي با مكان پيشنهادي اين كاربري در طرح هادي روستاها مشخص شد كه تقريباً مكان پيشنهادي و موجود كاربري فضاي سبز در روستاهاي نمونه منطبق با پهنه‌هاي كاملاً مناسب و مناسب است.

The distribution and dispersion of parks and green spaces is of paramount importance in urban and rural areas. As an indicator of the nations’ development, green space has environmental, social, cultural, economic and physical dimensions. To be able to perform its roles and functions successfully, green space needs to be properly positioned, which requires spatial fitness analysis. By analyzing the factors affecting the positioning of green space as well as presenting a proper model, this study seeks to examine the distribution of green space in the sample rural areas of Khaf using GIS. To this purpose, measures such as positioning in the places with proper land use like wasteland, farming lands and ruins along with vicinity to educational, cultural and residential centers, road access, prices and area of lands were utilized. In the next step, for each of the factors affecting the positioning of parks and green space, information layers were made in GIS environment. Then, with the aim of modeling, a specific weight was assigned to each information layer in accordance with their degree of significance in positioning of parks and green spaces using multi-criteria decision making analysis methods (MCDA) such as analytic hierarchy process (AHP). Based on the results of the information layers integration, the rural lands were divided into four categories to select the suitable areas for green space. In a comparative study of the proposed location of this land use in Rural Guidance Plan, it was revealed that the proposed and existing locations of green space in the sample villages had been properly selected.