عقل و نقل از منظر آيت‌الله جوادي آملي

Wisdom and Tradition from Ayatollah Javadi Amoli’s Viewpoint

چكیده روش‌شناسی علوم وابستگی تام دارد به نوع معرفت‌شناسی آن، زیرا معرفت‌شناسی تعیین‌‎كنندۀ ظرفیت و صورت‌بندی نظام دانایی و حیات اجتماعی در هر تمدن و فرهنگی است‌. تحصیل معرفت نسبت به دین، وابسته به بهره‌گیریِ هم‌زمان از تمام منابع معرفتی معتبر است؛ بنابراین عقل و نقل فقط با هم‌‌دیگر می‌توانند معرف گزاره‌ها و آموزه‎های اسلام و نیز حجت شرعی دین حنیف باشند. هیچ‌یك از این دو نمی‌تواند به‌‎‌تنهایی به تمام آنچه هست و آنچه باید احاطه بیابد، زیرا معرفت دینی محصول سنجش و تعامل توأمان دانش نقلی و دانش عقلی است. اسلام، هم‌زمان، هم توانایی بهره‌گیری از قابلیت‌های بی‌پایان عقل و نقل ‌را داراست، هم قادر است مبانی جامع و خطوط كلی بسیاری از علوم را فراهم آورد. این پژوهش در پی آن است كه به پرسش بنیادین زیر با روش تحلیل عقلانی و با تمركز بر دیدگاه عالم فرزانه، حضرت آیت‎الله العظمی جوادی آملی، پاسخ گوید: در فرآیند استنباط در قلمروهای گوناگون دین اسلام، چه نسبتی بین عقل و نقل برقرار است؟ یافته‌های این پژوهش عبارت‌اند از: تعیین مراد از دین و علم؛ روش به‌كارگیری هر یك از عقل و نقل در فرآیند استنباط؛ وجود هماهنگی بین عقل و نقل؛ روش رفع ناهماهنگی‌های ظاهری بین عقل و نقل؛ در خصوص علوم انسانی، ضرورت همراهی عقل و نقل با یكدیگر در تمام فرآیند استنباط.

Methodology of humanities is thoroughly dependant on the epistemology involved, for it determines the capacity and formation of the knowledge and social life system in all civilizations and cultures. Recognition of religion, also, is dependent on simultaneous exploitation of all epistemological sources. Therefore, wisdom and tradition only together are able to introduce Islamic law. Neither of them, by itself, is able to master what is present and what is to come since religious knowledge is the output of deliberation and interaction of joint rational knowledge and traditional knowledge. Islam is capable to use the endless capacity of wisdom and tradition and provide the general lines and the comprehensive bases of many of sciences.