علي شريعتي و بومي‌سازي علوم

Ali Shari’ati and Indigenizing of Science

چكیده در این نوشته، نخست به آرای مخالفان علم بومی در ایران اشاره‌ای می‎كنیم؛ سپس، برداشت‌های اندیشمندان را از دیدگاه شریعتی دربارۀ علم بومی مطرح می‎سازیم؛ بعد از آن، زمینه‌هایی كه شریعتی برای مدل علمی خود شرح‎می‌دهد، بررسی می‌‎كنیم. اصلی‌‌ترین این زمینه‌ها عبارت‎اند از: تأثیر فرهنگ بر علم، نقش محقق در علم و تفاوت علم و فكر. اینها بستر لازم برای علم بومی را فراهم‎می‌كنند؛ پس از آن، به ضرورت علم بومی در چهارچوب نقد علم مدرن از یك‎سو و اهمیت علم از سوی دیگر می‌پردازیم. معنای بومی‌سازی علم نزد شریعتی، حوزۀ بومی‌سازی و سازوكارهای آن، مباحث انتهایی این نوشته را تشكیل ‎می‌دهند. سرانجام، مقایسۀ مختصری میان شریعتی و برخی اندیشمندان صورت‎می‌گیرد. در مجموع، این مقاله بر آن است تا نشان‎دهد می‌توان شریعتی را یكی از نخستین كسانی دانست كه نیاز به علم بومی را در جامعۀ ایران مطرح‎كرده‌اند.

In this essay, the authors briefly discuss the views of those who question the relevance of indigenous science in Iran. Then, the positions of thinkers who have taken issue with Shari’ati’s viewpoint on indigenous science are appraised. Afterwards, the fields that Shari’ati describes for his scientific model are probed. The most important of them are: the impact of culture on science, the role of researcher in science, and the distinction of science and philosophy. Then, the authors reflect upon the necessity of indigenous science by working through the discourses on “critique of modern science”, on the one hand, and the pivotal relevance of science, on the other hand. The meaning of indigenous science in Shari’ati’s viewpoint, the area of indigenizing and the method of doing that are the last subjects of this article. Finally the authors conclude by arguing that Shari’ati is one of the first thinkers that propounded the necessity of indigenous science in the Iranian context.