رابطۀ علم و دين در آراي مرتضي مطهري و مهدي بازرگان

The Ideas of Motahhari and Bazargan on the Relationship between Religion and Science

چكیده با پیدایش نهضت علمی و پیشرفت علوم تجربی، چالش‎های فراوانی میان علم و دین پدید آمده و دیدگاه‎های متفاوتی دربارۀ نسبت میان آن دو ارائه شده ‎است. علاوه بر دیدگاه تعارض (conflict) كه علم و دین را دو امر ناسازگار می‎انگارد، دیدگاه‎های دیگری نیز در تبیین این رابطه ارائه شده‎ است كه ازجمله می‎توان به دیدگاه تمایز (contrast)، دیدگاه تلاقی (contact) و دیدگاه تأیید (confirmation) اشاره كرد. مرتضی مطهری و مهدی بازرگان، به عنوان دو اندیشمند مسلمان با دو رویكرد متفاوت، در نشان‎دادن عدم تعارض میان علم و دین اهتمام داشته‎اند. مطهری با تحلیل پیش‎فرض‎های فلسفی، در پی حل تعارضات ادعاشده میان علم و دین است. او دین را مؤید علم دانسته و انسان را نیازمند هر دو می‌داند. بازرگان با استفاده از یافته‎های علوم تجربی، سعی در توجیه علمی آموزه‌های دینی داشته و می‎كوشد آن‌ها را مطابق دستاوردهای علمی نشان دهد. به باور او، علم و دین دارای دستاوردهای مشابه‎اند. آرای بازرگان دربارۀ رابطۀ علم و دین در اواخر عمرش تغییر كرده و به دیدگاه تمایز گرایش پیدا‎كرده ‎است.

With the emergence of the scientific movement and the development of natural sciences, science and religion have faced many challenges in their relationship, and different viewpoints have been set forth on how they are related. In addition to conflict theory, which believes that religion and sciences are contradictory, there are other theories on the relationship between the two such as contrast, contact, and confirmation theories. Morteza Motahhari and Mehdi Bazargan as two Muslim thinkers with two different approaches have tried to show that there is no conflict between religion and science. Motahhari tries to solve the so-called conflicts by referring to philosophical presuppositions. He believes that religion confirms scientific developments and humans need both religion and science. On the other hand, Bazargan uses scientific data to show that religion and science correspond to each other and religion is in conformity to science. Indeed, he believes that science and religion have similar accomplishments. Bazargan’s ideas on the relation between religion and science became more oriented to contrast theory in the final years of his life.