بررسي اثر فاصله از روستا بر تغيير تركيب و تنوع پوشش گياهي در مراتع جنوب شرقي سبلان

Study the effect of distance from village on plant composition and diversity in rangeland of southeastern Sabalan

اين تحقيق با هدف امكان‌سنجي استفاده از چهارچوب كانون هاي بحران (روستا) در ارزيابي تخريب مراتع با تاكيد بر تركيب و تنوع پوشش گياهي در جنوب شرقي سبلان انجام گرفت. نمونه برداري از پوشش گياهي و خاك در سه كانون بحراني آلوارس، لاطران و ورگسران و سه شدت چرايي سنگين، متوسط و سبك با استفاده از پلات هاي يك متر مربعي در امتداد يك ترانسكت 100 متري انجام شد. پس از مشخص كردن تركيب گونه اي، از تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين ها، شاخص هاي تنوع و يكنواختي، تجزيه خوشه اي و تجزيه به مولفه هاي اصلي براي تجزيه و تحليل داده ها استفاده شد. نتايج نشان داد در هر سه روستا و در هر سه فاصله غلبه با گونه هاي كلاس سه مرتعي (بيش از 56 درصد) مي باشد. نتايج تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين ها نشان داد كه روند تغييرات در مقدار توليد، تراكم و تاج پوشش در روستاهاي آلوارس و ورگسران وجود دارد، ولي در روستاي لاطران روندي مشاهده نشد (05/0p < ). در تجزيه و تحليل كلي سه روستا نتايج نشان داد كه پارامترهايي مانند توليد و تاج پوشش داراي روند تغييرات مشخص، ولي ساير پارامترها فاقد روند مي باشند (05/0p < ). نتايج شاخص هاي تنوع و يكنواختي روند مشخصي را نشان نداد، ولي سايت ها از تنوع نسبتاً بالايي برخوردار هستند (05/0p < ). نتايج گروه بندي نشان داد كه سايت ها با مشاركت تمامي پارامترها قابل تفكيك نمي باشند (01/0p < ). با توجه به تبديل و تخريب صورت گرفته در اين مراتع و چگونگي پراكنش كانون هاي بحراني روستا، استفاده از اين چهارچوب در ارزيابي تخريب مناسب نمي باشد. توصيه مي گردد مطالعات بيشتري در دامنه هاي مختلف سبلان تكرار گردد تا امكان سنجي استفاده از اين چهارچوب در ارزيابي تخريب اين مراتع حاصل گردد. در مديريت اين مراتع به اصلاح تركيب گونه ي بايد توجه گردد.

This study aimed to investigate the feasibility of using critical area (village) as a basis in the assessment of rangeland degradation with an emphasis on the composition and diversity of vegetation in Southeastern Sabalan. The vegetation and soil data were collected from the sites with high, moderate and low grazing pressure around three critical areas of Alvares, Latran and Vargasaran. One square meter plots along 100 meters transect was used to collect the data in each site. The species composition, diversity and evenness indices in the sites were determined and analysis of variance and mean comparison tests were then used to compare these characteristics. Cluster analysis and principal components analysis was also used to summarize and analyze the data. Results showed that unpalatable species (class III species) were dominant (more than 56 percent) in the heavily grazed sites. The production, density and canopy cover of plant species varied significantly in the sites with various distances from Vargasaran and Alvares villages, but there was no changes along this gradient in Latran village (P < 0.05). Production and canopy cover of the species along the studied gradient varied significantly (P < 0.05) but diversity and evenness indices did not show any particular trend. Cluster analysis could not separate sites with similar grazing pressure. According to the result, the defined degradation gradient cannot be used as a basis for rangeland assessment due to the distribution of critical areas in the studied area. Repeating similar studies in Sabaln rangelands can clarify if this framework is an appropriate basis for rangeland assessment or not.