ارزيابي عملكرد دانه و شاخص‌هاي تحمل به خشكي در ارقام و لاين‌هاي خالص سويا در منطقه گرگان

Evaluation of Seed Yield and Stress Tolerance Indices in Soybean Lines and Cultivars in Gorgan Area

خشكي يكي از مهم‌ترين عوامل كاهش دهنده عملكرد دانه گياهان در مناطق خشك و نيمه خشك دنيا از جمله ايران است. براي ارزيابي عملكرد و شاخص‌هاي تحمل به خشكي در بيست رقم و لاين سويا، سه آزمايش جداگانه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در دو سال 1389 و 1390 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي گرگان با سه تكرار اجرا شد. زمان آبياري در آزمايش اول (شاهد) براساس 50 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A و در شرايط تنش متوسط و شديد به ترتيب براساس100 و 150 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير در نظر گرفته شد. ميانگين عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه در شرايط بدون تنش 1989 كيلوگرم در هكتار و در شرايط تنش خشكي شديد 1242 كيلوگرم در هكتار بود. در شرايط بدون تنش ژنوتيپ HT2 با 2569 كيلوگرم در هكتار، در شرايط تنش متوسط ژنوتيپ PE10 با 2222 كيلوگرم در هكتار و در شرايط تنش شديد رطوبتي ژنوتيپ WE6 با 1688 كيلوگرم در هكتار بيشترين عملكرد دانه را توليد كردند. با توجه به شاخص‌هاي STI، MP و GMP، تحمل به تنش خشكي در ژنوتيپ‌هاي PE10 و HT2 بيشتر از ساير ژنوتيپ‌ها بود. محاسبه شاخص SSI نشان داد كه از نظر تحمل به خشكي، ژنوتيپ L504 متحمل‌ترين و ژنوتيپ M9 داراي كمترين تحمل بود. به همين ترتيب محاسبه شاخص TOL نشان داد كه از نظر تحمل به خشكي، ژنوتيپ SG20 متحمل‌ترين و L17 داراي كمترين تحمل بود. ژنوتيپ‌هاي برتر مي‌توانند پس از اجراي طرح‌هاي تحقيقاتي تكميلي جهت كشت در شرايط مختلف استان توصيه شده و همچنين در برنامه‌هاي تحقيقاتي به‌نژادي مورد استفاده قرار گيرند.

Drought stress is the most important factor decreasing crop yield in dry and semi dry areas of the world, such as Iran. To investigate seed yield and drought stress tolerance indices of twenty soybean lines and cultivars, three experiments were conducted, each in a randomized complete block design with there replications, at Agricultural Research Station of Gorgan in 2010 and 2011. In the first experiment, all soybean genotypes were irrigated based on 50 mm and in the second and third experiments, the irrigation was based on 100 and 150 mm evaporation from evaporation pan, respectively. The mean seed yield of soybean genotypes in non-stress and stress conditions was 1989 and 1242 kgha-1, respectively lines. HT2 in non-stress conditions (2569 kgha-1), PE10 in moderate stress conditions (2222 kgha-1) and WE6 in severe stress conditions (1688 kgha-1) had the highest seed yield, respectively. With regard to GMP, MP and STI indices, drought stress tolerance of PE10 and HT2 genotypes were more than those of other genotypes. Based on SSI index, genotypes L504 and M9 had the highest and the lowest tolerance to drought stress, respectively, while according to TOL index genotypes SG20 and L17 were the most and the least tolerant genotypes, respectively. The superior genotypes can be recommended for further breeding programs