اثر ميزان بذر بر عملكرد و خصوصيات مورفولوژيك مرتبط با خوابيدگي بوته در انواع روش‌هاي كاشت مستقيم برنج رقم هاشمي

Effect of Seed Rate on Yield and Lodging Related Morphological Traits of Rice cv. Hashemi Direct Seeding Mothods

به منظور ارزيابي اثر ميزان بذر بر عملكرد و صفات مورفولوژيك مرتبط با خوابيدگي بوته در انواع روش‌هاي كاشت مستقيم برنج رقم هاشمي آزمايشي به صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار و سه روش كاشت به عنوان كرت‌هاي اصلي و سه ميزان بذر، 60، 80 و 100 كيلوگرم در هكتار به عنوان كرت‌هاي فرعي طي دو سال (1389 و 1390) در موسسه تحقيقات برنج كشور (رشت) اجرا شد. روش‌هاي كاشت شامل كاشت رديفي، كپه‌اي و دست‌پاش بذر جوانه‌دار شده در بستر گِلخراب بودند. نتايج نشان داد كه بيشترين عملكرد دانه (2753 كيلوگرم در هكتار)، طول ميانگره‌ها، وزن تر ميانگره‌ها، سطح مقطع ميانگره سوم (4/4 ميلي‌مترمربع) و چهارم (1/7 ميلي‌مترمربع)، گشتاور خمشي ميانگره سوم (1/493 گرم سانتي‌متر) و چهارم (9/518 گرم سانتي‌متر) و مقاومت به شكستگي ميانگره سوم (2/947 گرم سانتي‌متر) و چهارم (81/1651 گرم سانتي‌متر) از روش كاشت كپه‌اي به دست آمد. بيشترين عملكرد دانه (2486 كيلوگرم در هكتار) از ميزان بذر 100 كيلوگرم در هكتار به دست آمد. با افزايش ميزان بذر، طول ميانگره‌ها و وزن تر ميانگره‌ها و گشتاور خمشي ميانگره سوم و چهارم، كاهش يافتند. نتايج تجزيه رگرسيون گام به گام نشان داد كه اولين صفتي كه وارد رابطه شد سطح مقطع ميانگره بود كه به تنهايي 56 درصد از تغييرات مقاومت به شكستگي ميانگره را توجيه كرد و در مرحله بعد صفت فشردگي ميانگره وارد مدل شد و به همراه مقاومت به شكست 59 درصد از تغييرات مقاومت به شكستگي ميانگره را توجيه كرد. بر اساس نتايج اين آزمايش به نظر مي‌رسد كه مي‌توان با استفاده از روش كاشت مستقيم بذر جوانه‌دار شده به صورت كپه‌اي و ميزان بذر 80 كيلوگرم در هكتار تا حد زيادي از مشكلات ناشي از خوابيدگي بوته در زراعت برنج رقم هاشمي در شرايط اقليمي منطقه مورد آزمايش اجتناب كرد.

In this experiment, seed rates in direct seeding methods of rice (cv. Hashemi) were compared and lodging related traits were evaluated in split plot lay out based on randomized complete block design with three replications and four seeding methods as main plots and three seeding rates (60, 80 and 100 kgha-1) as sub plots at Rice Research Institute of Iran, Rasht, Iran. Seeding methods consisted of drum direct seeding, hill wet seeding, broadcasting and pre-geminated seeding in puddle field. The maximum grain yield (2753 kgha-1), internodes length, internodes fresh weight, third and fourth internode cross-section area (4.43 and 7.12 mm2, respectively ), third and fourth bending moment (493.04 and 581.93 gcm, respectively) and breaking resistance of third and fourth node (947.24 and 1651.89 gcm, respectively) were obtained in hill wet seeding method. The maximum grain yield (2486 kgha-1) was obtained in 100 kgha-1 seed rate. Increase in seeding rate resulted in decrease of internodes length, internodes fresh weight and bending moment of third and fourth internodes. Stepwise regression analysis showed that internode cross section area and internode flattening had highly significant effect on breaking resistance (verified 56% and 59% of breaking resistance, respectively). It seems it may possible to prevent the lodging problems in Hashemi rice production to a large extent by direct seeding of pre-germinated seeding in conditions of the intended region.