چند‌جهاني و آزمون‌پذيري

Multiverse and Testability

چندجهانی و استناد به اصل یا استدلال آنتروپیك اخیراً در برخی زمینه‌های فیزیك مطرح شده است. در این مقاله بحث می‌كنیم كه سه نوع چندجهانی در صورت‌بندی لاگرانژی سیستم‌های فیزیكی قابل تمیز است و استدلال می‌كنیم كه چندجهانی می‌تواند ناشی از اثری كلاسیك باشد؛ چنان‌كه در مناظر نظریة ریسمان بروز می‌یابد یا اثری كوانتومی مانند آن‌چه در مدل تورم آشوبناك دیده می‌شود. سپس با ارائة دو استدلال له چند‌جهانی، مروری انتقادی بر نظراتی خواهیم داشت كه در آن‌ها حكم به ترك معیار آزمون‌پذیری تجربی شده است. نظر ما این است كه چنین كاری نوعی نقض غرض است، زیرا فرق فارق علوم تجربی و دیگر معارف بشری، تجربی‌بودن آن است. بنابراین نظریة چند‌جهانی باید مكانیزمی آزمون‌پذیر ارائه دهد تا جزو قلمرو علم تجربی تلقی گردد. در این مقاله ما معیاری نیز برای آزمون‌پذیری ارائه می‌دهیم.

Multiverse and resorting to anthropic principle or reasoning within the multiverse scenarios has recently appeared in some physical contexts. In this paper, we first distinguish three kinds of multiverse paradigms in Lagrangian formulation for physical systems. We argue that multiverse can be a classical effect, like the one appearing in string landscape, or a quantum effect, like the one in chaotic inflation models. We then critically review two arguments suggesting the necessity of abandoning the observability and/or testability criteria in the multiverse. We argue that such a viewpoint is not justified, as the characteristic feature of scientific knowledge is its experimental/observational confirmation. Therefore, multiverse scenarios can enter the realm of scientific theories only after becoming a testable theory. We also introduce a criterion for testability.