بررسي الگوپذيري خيزش‌هاي جديد خاورميانه و شمال افريقا مدل انقلاب اسلامي يا مدل امريكايي

A Study on Model-adaptability of New Uprisings in the Middle East and North African: Islamic Revolution Model or the American Model

چكیده انقلاب‌ها و خیزش‌های مردم كشور‌های خاورمیانه و شمال افریقا، به منزلة یكی از مهم‌ترین رخداد‌ها در ابتدای دهة دوم قرن بیست‌ویكم، توجه صاحب‌نظران و تحلیل‌گران امور بین‌الملل را به خود جلب كرده است. در این میان نظرات متفاوتی پیرامون علل و زمینه‌ها و همچنین ماهیت این رخداد‌ها ارائه شده است. یكی از رهیافت‌ها رخداد‌های مذكور را بر پایة طرح خاورمیانة بزرگ تحلیل می‌كند، اما رویكرد فراگیر مردم و نخبگان كشورهای دستخوش انقلاب در خاورمیانه و شمال افریقا به مبانی ریشه‌های اسلامی باعث شد تا پدیدة «بیداری اسلامی» با مركزیت انقلاب اسلامی محور تحلیل شایسته‌تری نسبت به مفهوم «بهار عربی» با رویكرد دموكراسی مد نظر امریكا قرار گیرد. پرسش مقاله این است ‌كه در الگودهی به خیزش‌های جدید خاورمیانه مدل انقلاب اسلامی موفق بوده است یا مدل ارائه‌شدة امریكا؟ فرض مقاله بر آن است كه ایالات متحدة امریكا در مدل ارائة خویش با تكیه بر منابع قدرت نرم خود، تحولات سیاسی در شمال افریقا و خاورمیانه را در جهت نیل به لیبرال دموكراسی منطبق بر الگوی امریكایی پیش‌بینی كرده است، در حالی كه در جریان این انقلاب‌ها تحولات به سوی «بیداری اسلامی» با الگوی انقلاب اسلامی ایران سوق یافته است. به همین منظور، تفوق الگوی رهبری در انقلاب اسلامی و همچنین نفوذ قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران به نسبت امریكا از دلایل تبلور پدیدة بیداری اسلامی در نظر گرفته شده است. چهارچوب تحلیلی و نظری مقاله طبعاً بر اساس طرح خاورمیانة بزرگ به منزلة راهنمای سیاست خارجی امریكا در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر و ایدة بیداری اسلامی خواهد بود.

Revolutions and uprisings in the Middle East and North Africa, as one of the most important events in the beginning of the second decade of the twenty first century, have attracted the attention of experts and analysts of international affairs. Meanwhile, there are different ideas about the causes, bases and the nature of such phenomenon. One of existing strategies analyzes these events on the base of Greater Middle East plan. But the common approach of people and elites in countries experiencing revolution in Middle East and North America to Islamic principles made the phenomenon of “Islamic Awakening " with Islamic Revolution as its central axis, a more appropriate analysis than the concept of "Arabic Spring" with a democratic approach which is more desirable for Americans. The research question is whether Islamic Revolution or American model has been successful for being adapted by new uprisings in the Middle East. The hypothesis of the paper is that The United States of America, in his model through relying on its soft power resources, has predicted the political changes in North Africa and Middle East which are in accord with American pattern of Liberal-Democrat while in actual course of such revolutions the changes towards “Islamic Awakening” are led by the model of Islamic Revolution of Iran. The victory of leadership pattern in Islamic Revolution and the influence of the Islamic Republic of Iran’s soft power over that of America are among the reasons for realization of Islamic awakening phenomenon. Naturally, the theoretical and analytical framework of the paper is based on Great Middle East Plan as a guide to American foreign policy in Middle East after September 11th and the idea of Islamic awakening.