عكس مستوي قضاياي حقيقيه نزد خونجي

Al-Khunaji on the Conversion of the Verity Propositions

چكیده فخر‌الدین رازی عكس مستوی قضایای حقیقیه و خارجیه را برای نخستین‌بار به صورت جداگانه مورد بحث قرار داده است، اما افضل‌الدین خونجی بسیاری از احكام او را مورد نقد قرار داد و بیش‌تر این نقدها از سوی منطق‌دانان بعدی پذیرفته شده است. عكس مستوی قضایای خارجیه در مقالة دیگری بررسی شده و با فرمول‌های منطق جدید آشكار شده است كه در دو مورد فخر رازی خطا كرده و خونجی بر حق بوده است و در موارد دیگر، اختلاف فخر رازی و خونجی به اختلاف در تفسیر اصطلاحات برمی‌گردد. در این مقاله نشان می‌دهیم كه در عكس مستوی قضایای حقیقیه نیز مشابه همین خطا و اختلاف در تفسیر رخ داده است. برای نمونه، فخر رازی تأكید دارد كه در قضایای حقیقیه، موجبه‌های فعلیه (یعنی غیر از دو ممكنه) به مانند خود منعكس نمی‌شوند و سالبه‌های دائمه و عرفیه اصلاً عكس ندارند؛ اما خونجی مدعی است كه در قضایای حقیقیه، موجبه‌های فعلیه به جزئیة ضروریه عكس می‌شوند و سالبه‌های دائمه و عرفیه به مانند خود. فرمول‌های منطق جدید در این دو مورد حق را به خونجی می‌دهد. در دیگر موارد اختلافی نشان می‌دهیم كه رازی موجهات حقیقیه را با دو ادات وجهی در نظر می‌گرفته است و خونجی با یك ادات وجهی؛ و این راز اختلاف آن‌ها در احكام عكس مستوی است.  

The first who discussed separately the conversion of the verity and actuality propositions  was Fakhr Al-Din Al-Razi, but Afzal Al-Din Al-Khunaji criticized most of the logical rules introduced by Al-Razi on the conversions of those propositions and many criticisms of Al-Khunaji have been accepted by the later logicians. I have discussed the conversion of the actuality propositions in another paper and showed that in two cases, Al-Razi was wrong and Al-Khunaji was right; but on the other cases, their controversies is rooted in different interpretations of the terms involved. In this paper, Iʹll show that similar fallacies and similar differences in interpretations have occurred; thus, Al-Razi insisted that in verity propositions, the affirmative modal propositions (but the two possible) were not self-converted and the negative perpetual ones had not conversions. In these cases, Modern Modal Logic supports Al-Khunajiʹs judgments.  In the other cases, Iʹll show that Al-Razi have been taking the modal verity propositions with two modal operators and Al-Khunaji with one; and this is the secret behind the controversies on the conversion.