كاربرد پساب صنعتي در آبياري مزارع و اثر آن بر تجمع عناصر سنگين در خاك و گياه برنج

The Effect of Application of Industrial Effluent in Irrigation of Rice on Accumulation of Heavy Metals in Soil and the Crop

به‌منظور بررسي اثر كاربرد پساب صنعتي، بر ميزان تجمع عناصر سنگين در خاك و برنج تحت كشت، مزارع شهرك صنعتي آمل كه مدت 8 سال تحت اثر پساب بودند، انتخاب و از آب آبياري، خاك و ريشه، اندام هوايي و دانه برنج نمونه‌برداري به‌عمل آمد و سپس مقدار كروم، كادميم، نيكل و سرب در نمونه‌ها تعيين شد. نتايج نشان داد تحت اثر پساب، مقدار عناصر مورد بررسي در نمونه‌هاي آب، خاك و گياه افزايش يافت. كادميم كل خاك در بالاترين مقدار در مكان 3 به اندازه 75/29 درصد افزايش يافت كه نسبت به ديگر عناصر بيشترين مقدار بود. سرب قابل جذب خاك در بيشترين مقدار، نسبت به شاهد 40 درصد افزايش داشت. تحت اثر پساب، افزايش تجمع عناصر سنگين مورد بررسي در ريشه برنج بيش از ديگر اندام‌ها بود. ترتيب تجمع عناصر در دانه به‌صورت Cr > Cd~Pb > Ni بود. در ريشه و اندام هوايي برنج، تجمع سرب بيش از ديگر عناصر بود. فاكتور انتقال عناصر سنگين از خاك به اندام هوايي بيش از دانه بود. فاكتور انتقال كادميم در دانه و اندام هوايي در مكان 2 به‌ترتيب برابر 54/1 و 44/1 گرديد كه بيش از ديگر عناصر بود. بين عناصر بررسي شده، كادميم بيشترين شاخص ريسك را داشت.

In order to investigate the effects of application of industrial wastewater on accumulation of heavy metals in soil and cultivated rice, the farms effected by Amol Industrial wastewater Park were selected and samples of irrigation water, soil and also roots, shoots and grains of rice were collected. Then, the amounts of Cr, Cd, Ni and Pb in these samples were determined. The results showed that the amount of these elements in samples of water, soil and rice were increased due to application of wastewater. The total amount of cadmium in the soil in highest amount increased to 29.75% which was higher than the other elements. Available lead in the soil at highest amount was increased to 40% compared to control. Due to using industrial wastewater, increase in the accumulation of heavy metals in studied rice roots were more than that in other organs. Accumulation of the elements in the grain was Cr > Cd ~ Pb > Ni, respectively. Accumulation of Pb in root and shoot of rice were more than other metals. Heavy metals transfer factor from the soil to the shoots was more than grain. Transfer factor for Cd in grain and shoots in site 2 was equal to 1.52 and 1.44, respectively, which were more than other elements. Cadmium risk index was highest among the elements investigated.