ژيوشيمي تورمالين هاي موجود در دايك هاي پگماتيتي و آپليتي مجموعه پلوتونيك الوند و سنگ هاي دگرگون منطقه همدان

Geochemistry of tourmalines in aplitic and pegmatitic dikes from Alvand plutonic and metamorphic rocks of the Hamedan area

دايك هاي پگماتيتي و آپليتي موجود در مجموعه ي پلوتونيك الوند و سنگ هاي دگرگون مجاورتي نزديك به اين توده (هورنفلس ها) آخرين فاز ماگمايي در اين منطقه است. در فواصل دورتر از توده ي الوند نيز، دايك هاي پگماتيتي- آپليتي به درون سنگ هاي دگرگون ناحيه اي منطقه نفوذ كرده اند. تورمالين هاي موجود در دايك هاي الوند، به صورت گرهك هاي كروي، هم رشدي هاي گرافيكي تورمالين- فلدسپار و تورمالين- كوارتز و تورمالين هاي خورشيدي (لوكسوليانيت) ديده مي شود، اما در پگماتيت هاي مناطق زمان آباد- منگاوي اغلب به صورت تورمالين هاي يوهدرال پگماتيتي ديده مي شود. تورمالين هاي موجود در اين دايك ها در گروه تورمالين هاي قليايي قرار مي گيرند و از لحاظ تركيبي داراي تركيب شورل- دراويت هستند. با توجه به روندهاي مشاهده شده در نمودارها، واكنش هاي جانشيني انجام گرفته در اين تورمالين ها شامل {(Mg,Fe)Na}-1{, Al }، جانشيني Al در موقعيت Y و AlNa-1Mg-1 است. بر اساس ويژگي هاي ژيوشيميايي اين تورمالين ها، مثل متغير بودن نسبت Fe/(Fe+Mg)، قرار گرفتن برخي از نمونه ها در حد فاصل بين دو بردار تهي شده از قليايي ها و پروتون زدايي، قرار گرفتن تعدادي از نمونه ها در خارج از اين دو بردار و طيف گسترده ي F در تورمالين هاي مورد بررسي؛ هر دو فرايند ماگمايي و گرمابي در تشكيل اين تورمالين ها نقش داشته اند. تورمالين هاي ياد شده وابسته به گرانيتوييدهاي فقير از ليتيم، پگماتيت ها و آپليت هاي وابسته هستند.

The pegmatitic and aplitic dikes in the Alvand plutonic complex and metamorphic rocks of its contact aureole (hornfelses) are the latest magmatic phase in this area. In addition, at distances away from the Alvand plutonic complex, various pegmatitic-aplitic dikes intruded in the regional metamorphic rocks. Tourmalines from Alvand dikes, observed as nodules and sometimes with graphic intergrowths between tourmaline-feldspar and tourmaline-quartz and as sun tourmalines (luxolianite). While in the pegmatite from the Zaman abad-Mangavie area tourmalines have pegmatitic euhedral shapes. The studied tourmalines lie in alkali tourmaline group and have shorl-dravite composition. Based on the observed trends in diagrams, replacement reaction in these tourmalines is } ,Al{{(Mg,Fe)Na}-1, replacement of Al in Y position and AlNa-1Mg-1. Based on the geochemical characteristics of these tourmalines such as variation of Fe/(Fe+Mg) ratio, plotting of some sampls between proton and alkali deficient vectors and some samples out of these two vectors and wide range of F in these samples; both magmatic and hydrothermal processes involved in the formation of these tourmalines. The studied tourmalines are related to Li-poor granitoids and associated pegmatites and aplites.