تاثير توسعه شهر تهران بر گسترش بافت‌هاي فرسوده

Impacts of Urban Development on Deteriorated Areas in Tehran Metropolis

عدم توجه به فرسودگي شهري منجر به توسعه برون‌زا و تهي‌شدن شهر مي‌شود. شهر تهي، محل اسكان مهاجرين تازه‌وارد، فقر، محروميت و آسيب‌هاي اجتماعي مي‌شود. بررسي تجارب كشورهاي جهان حاكي از آن است كه كلان‌شهرها با اتخاذ تدابير مناسب شرايط دروني كشور خويش و استفاده از فرصت‌ها و نقاط قوت خود فضاهاي سرزنده و مناسب ايجاد كرده و از اين طريق بر توسعه نابخردانه و ناآگاهانه شهر مسلط شده‌اند. توسعه ناانديشيده شهر تهران در جهت احداث شهرهاي اقماري، شهرك‌ها و شهرهاي جديد و سكونت‌گاه‌هاي خودرو منجر به بي‌توجهي به بافت‌هاي مركزي شهر شده است‌، از طرفي جريان مهاجرت‌هاي روستايي و حاشيه شهري با قدرت خريد پايين به سوي محلات مركزي بر بسط و گسترش فرسودگي افزوده كه در اين راستا اتخاذ سياست مناسب توسعه شهري كه توامان هم از درون و هم در حاشيه معضلات ناشي از نابساماني‌هاي توسعه شهري را بر‌طرف كند لازم به نظر مي‌رسد. در اين راستا پژوهش حاضر سعي در رسيدن به اهداف خود در قالب شناخت توسعه فضايي (كالبدي، اجتماعي‌ـ فرهنگي) در سطح كلان‌شهر تهران و تاثير جريان توسعه بر محله هفت‌چنار و شناخت روند شكل‌گيري بافت‌هاي فرسوده در اين محله و شناخت تاثير جريان مهاجرت‌ها در شكل‌گيري و گسترش فرسودگي در آن محله دارد. فرض بر آن بوده كه روند توسعه شهر تهران در ادوار گذشته منجر به ايجاد و گسترش بافت‌هاي فرسوده در سطح شهر است و از طرفي جريان‌هاي توسعه كلان‌شهر تهران بر محله‌هايي كه در حاشيه مانده‌اند (مانند محله هفت‌چنار) تاثيراتي منجر به فرسودگي داشته است. فرض ديگر اينكه جريان‌هاي مهاجرت گروه‌هاي كم‌درآمد و روستايي و حاشيه‌نشين به محله هفت‌چنار منجر به گسترش و دوام فرسودگي در اين محله شده است.‌ روش تجزيه و تحليل در اين پژوهش‌، كيفي با استفاده از روش ماتريس سوات swot، تعيين نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهديد در خصوص توسعه كلان‌شهر و تاثير آن بر گسترش بافت‌هاي فرسوده در سطح شهر تهران و روش تجزيه و تحليل جريان‌ها و استفاده از داده‌هاي آماري (در مواقع لزوم) است. نتايج حاصل از اين پژوهش گوياي اين نكته است كه انقلاب اسلامي عامل مهمي در ايجاد و تغيير و تحولات در محله هفت‌چنار بوده است. طي سال‌هاي اوليه انقلاب‌، توسعه مناطق حاشيه‌اي و گسترش ساخت و سازهاي غير‌رسمي پيرامون شهر تهران به اوج رسيد‌. گسترش تهران از برون منجر به بي‌توجهي به محلات مركزي از جمله هفت‌چنار شد و اين موضوع محله را به سمت فرسودگي سوق داد. اين موضوع منجر به اسكان سيل مهاجران تازه‌وارد حاشيه شهري و روستايي در محلات فرسوده مركزي كلان‌شهر تهران و از آن جمله محله هفت‌چنار شد. تداوم و بسط فرسودگي اين محله از دو مشكل اساسي منتج مي‌شود : از طرفي مشكلات پايين‌بودن نرخ درآمد خانوارها كه موجب پايين‌آمدن توان پرداخت هزينه‌هاي خدمات شهري‌، عدم مشاركت ساكنين در بهسازي محيط زندگي و افزايش مشكلات اقتصادي خانوارها شده است و از طرف ديگر وجود بافت مسكوني فشرده و فرسوده است به گونه‌اي كه اين محله يكي از آسيب‌پذير‌ترين محلات منطقه 10 در برابر زلزله است. پايين‌بودن توان اقتصادي ساكنان محله مانع از نوسازي واحدهاي مسكوني و يا مقاوم‌سازي واحدهاي مسكوني مي‌شود.

Lack of attention to urban deterioration leads the city to move toward immethodical out-spread and leaves the inner part of the city empty. Inside- empty city becomes the habitat for newly arrived immigrant settlers, poverty, deprivation and social damages. Global experiences shows that metropolises of the world have been successful in creating vibrant and suitable spaces by taking strategies which can be adopted based on their national conditions as well as benefiting from their opportunities and strengths to be dominant over inadvertent development. Imponderable development in Tehran for the purpose of creating towns, suburbs and new self-created settlements has marginalized the central city textures. On the other hand rural and marginal urban flows of immigrants from the low-income levels of the society to the central neighborhoods have eventually increased the urban deterioration. In this regard, taking appropriate urban development strategies which will internally and marginally root out the problems of urban development is essential. The SWOT technique is utilized in this research is to identify strengths, weaknesses, opportunities and threats of metropolitan developments and to discuss its effect on deteriorated textures of Tehran city in addition to using statistic data (by request) for analysis of the flows. Research process of this essay is as followed; firstly the characteristics and problems of metropolitan development is studied and scrutinized to find out the roots of existing problems and build a hypothesis based on understanding of the issue. Moreover, field investigations and evidences through interviews and questionnaires on citizens and responders across district 10 are conducted to answer the considered questions and evaluate suppositions and solutions offered for the exiting problems. Results of this research indicate the fact that Islamic revolution has played the major role in changing Haft Chenar neighborhood since the development of marginal areas and expansion of informal construction in Tehran reached a peak during the early years of the Islamic revolution. Tehran out- spread development has caused inadvertency of city central neighborhoods including Haft Chenar and this process has pushed the neighborhood to deterioration. It has provided habitation for huge number of immigrant and rural settlers in the city suburbia deteriorated regions as well as Haft Chenar neighborhood. Continuation and expansion of neighborhood deterioration is the result of two fundamental problems: First, problems of low-income households causes lower rate of paying for urban utilities, lack of public participation in improving the environment and an increase in the hardship of household economics. Another problem is that this neighborhood is one of the most dense and deteriorated areas in district 10 vulnerable to earthquake. Low economic strength prevents residents to renovate or retrofit their residential dwellings. Therefore, this assumption is proved to be correct so that the unarranged Tehran development has led to the neglect of the cityʹs tissues and the development of peripheral settlements from one hand and the flow of immigrants, the poor and low-income families to these urban areas on the other.