ژيوشيمي و خاستگاه ماسه سنگ هاي سازند آغاجاري در استان خوزستان

The geochemistry and provenance of Aghajari sandstones in Khouzestan Province

سازند آغاجاري شامل تناوبي از مارن، ماسه سنگ و لاي سنگ همراه با رگه هاي ژيپسي است كه با سن ميوسن-پليوسن به-طورگسترده در جنوب و جنوب غرب ايران رخنمون دارد. با اين وجود، اطلاعات كمي در رابطه با نحوه ي تشكيل اين سازند در دسترس مي باشد. در اين پژوهش، خصوصيات سنگ شناسي و آناليز ژيوشيميايي عناصر اصلي ماسه سنگ هاي اين سازند به منظور شناسايي خاستگاه و تكتونيك خاستگاه آن در استان خوزستان مد نظر قرار گرفـته است. بـررسي هاي سنگ شـناسي 29 نمونه ماسه سنـگ مشخص كـرد كـه ايـن ماسه سنگ ها در رده كالك ليتايت و ولك آرنايت قرار دارند. بيش تر نمونه ها سيمان كلسيتي دارند؛ بقيه نمونه ها بدون سيمان و يا سيمان ژيپسي هستند. از سوي ديگر، دياگرام هاي تفكيك خاستگاه نشان مي دهند كه اين ماسه سنگ ها داراي خاستگاه رسوبي – كوارتزي هستند و از كوهزايي چرخه مجدد مشتق شده اند. آناليز ژيوشيميايي عناصر اصلي براي اين ماسه سنگ ها بيانگر آن است كه تركيب شيميايي آن ها ليت آرنايت، ماسه سنگ آهن دار و نيز گري وك مي باشند. هم چنين، ترسيم داده هاي ژيوشيمي عناصر اصلي بر روي نمودارهاي تفكيك جايگاه تكتونيكي حوضه ي رسوبي، نشان دهنده ته نشيني اين ماسه سنگ در يك حاشيه فعال قاره اي است.

The Aghajari formation alternates sandstone, marl, and siltstones with gypsum veins. The formation is a wide outcrop in the southern and southwestern parts of Iran, and dates from the Miocene to Pliocene. However, very little information is available on the nature of the genesis of this formation. In this study, petrographical properties and major element geochemistry of sandstones from the formation in Khuzestan province were performed to identify the provenance and tectonic setting of these rocks. Petrographic examinations of 29 sandstone samples revealed that these sandstones are calclithites and volcarenites. Five of the studied rocks samples are grain-supported. One sample has gypsum cement, and the others have calcite cement. Moreover, discriminant plots showed that the provenance of the sandstones is sedimentary quartz that is derived from recycled orogeny. The major element geochemistry analysis demonstrated that the chemical compositions of the rocks are litharenite, ferrous sandstones, as well as greywacke. Moreover, projecting the major element geochemistry data on tectonic setting discrimination plots indicated that the sandstones had been deposited in an active continental margin.