مطالعه اتنوبوتانيكي گياهان دارويي دهستان زارم‌رود نكا (استان مازندران)

An Ethnobotanical Study on the Medicinal Plants of Zarm-rood Rural District of Neka (Mazandaran Province)

مقدمه: استفاده از گياهان به عنوان دارو، بخشي از فرهنگ مردمان بومي است كه طي قرن‌هاي متمادي در مناطق روستايي شكل گرفته است. اين دانش راهنماي مناسبي در كشف داروهاي جديد در طب مدرن محسوب مي‌شود. هدف: اين پژوهش به منظور شناسايي و توصيف گياهان دارويي، اندام مورد استفاده، نحوه و زمينه استفاده مردمان بومي دهستان زارم‌رود در استان مازندران انجام شده است. روش‌بررسي: پس از آشنايي مقدماتي با منطقه و شناسايي افراد سالخورده و مطلع بومي در رابطه با استفاده از گياهان دارويي، طي سال‌هاي 1392 - 1391 اطلاعات موردنياز از طريق مصاحبه رو در رو گردآوري شده و نمونه‌هاي گياهي از رويشگاه‌هاي طبيعي جمع‌آوري شد. نمونه‌هاي هرباريومي با استفاده از منابع معتبر فلوريستيكي به دقت نام‌گذاري شده و در هرباريوم دانشگاه پيام‌نور ساري نگهداري مي‌شوند. نتايج: گياهان دارويي منطقه مشتمل بر 64 گونه گياهي مي‌باشد. اين گونه‌ها به 51 جنس و 34 تيره تعلق داشته و براي درمان بيماري‌هاي مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرند. تيره‌هاي Rosaceae و Lamiaceae به ترتيب با 9 و 7 گونه به ترتيب با اهميت‌ترين تيره‌هاي كاربردي منطقه محسوب مي‌شوند. بيشترين موارد مصرف گياهان دارويي منطقه به ترتيب در درمان ناراحتي‌هاي دستگاه گوارش، گردش خون و دفع ادرار مشاهده شده است. بر اساس منابع علمي موجود، 16 گونه گياه دارويي با كاربرد جديد در اين منطقه شناسايي شدند. نتيجه‌گيري: اطلاعات كاربردي گياهان دارويي هر منطقه در حافظه افراد مسن آن مناطق نهفته است و در آينده نزديك احتمالاً از بين خواهد رفت. لذا مستند كردن اين دانش كاملاً ضروري به نظر مي‌رسد. علاوه بر اين، امكان شناسايي گياهاني با ويژگي‌هاي فارماكولوژيك جديد نيز در خلال اين نوع مطالعات كاملاً محتمل است. گل‌واژگان: استان مازندران، اتنوبوتاني، دانش بومي، دهستان زارم‌رود، گياهان دارويي

Background: Medicinal usage of plants is a main part of indigenous people culture which has been formed during centuries in rural area. This knowledge is regarded as a suitable guideline to discovering of novel drugs in modern medicine. Objective: This study has tried to determine and introduce the medicinal plant species, the parts and the way of usage of plants of Zaram-rood in Neka area (North of Iran) using indigenous people questioning. Methods: The flora of the region was studied during the years of 1391 and 1392. At first, the villages and paths were carefully identified by using the appropriate geographical maps and the information was gathered by interviewing with knowledgeable indigenous people. The plant samples were collected from their natural habitats and identified by floristic references. They were deposited in Sari Payame Noor University Herbarium. Results: A total of 64 medicinal plant species belonging to 51 genera and 34 families were collected and identified. The largest families from the viewpoint of species number are Rosaceae and Lamiaceae with 9 and 7 species, respectively. The most medicinal effects were observed in remedy of digestive, blood circulation, and urine excretion system disorders. Amongst identified medicinal plants, 16 species were introduced with new usages. Conclusion: Ethnobotanical knowledge of the area has more remained in old people memory and it is possible to be vanished in later decades. As a result, documenting of this knowledge is necessary. Moreover, there is a good chance to find species with more and useful pharmacological features through ethnobotanical studies. Keywords: Ethnobotany, Mazandaran Province, Medicinal Plants, Vernacular knowledge, Zarm-rood rural district