نفوذ حقوق بشر در حقوق قراردادها در پرتو رويه قضايي اروپايي

The Impact of Human Rights on Contract Law in the Light of European Case Law

با آنكه اصل آزادي قراردادها اين امكان را فراهم ساخته است تا طرفين با اراده و اختيار كامل در رسيدن به توافق گام بردارند، تجربه نشان داده است كه با گذشت زمان و پيشرفتهاي علمي و صنعتي، توازن ميان طرفين قرارداد بههم خورده است تا جاييكه امروزه در بسياري از قراردادها سخن از طرف ضعيف و طرف قوي به ميان ميآيد و كار قانونگذاران و حقوق دانان را در ايجاد تعادل ميان طرفين با مشكل مواجه ميسازد. از ديرباز به دلايل گوناگون، بخشي از حقوق خصوصي از دامن آن رهايي يافته است تا با دخالت دولت، از طرف ضعيف عقد حمايت شود و نمونه بارز آن، حمايت از طرف ضعيف قرارداد كار (كارگر) است. اما ظاهراً اين راه، نقطه پاياني ندارد و قواعد حقوق بشر در صدد كنترل بيشتر بر قواعد حقوق خصوصي است. حقوق بشر كه تاكنون در قلمرو حقوق اساسي و كيفري نفوذ خود را نشان داده بود، ميخواهد با توسعه قواعد بنيادين خود، قلمرو حقوق خصوصي ازجمله حقوق قراردادها را درنوردد و با پيامي روشن نشان دهد كه تنها نظارهگر توافق ميان طرفين قرارداد نيست و هرجا كه قواعد بنيادين حقوق بشر در خطر افتد، از آن دفاع خواهد كرد. امروزه حقوق بشر فقط ب هعنوان حامي اشخاص در مقابل دولت حاكم محسوب نميشود و تاثير حقوق بشر در حقوق قراردادها، ب هخصوص در نظام حقوق اروپايي مورد قبول رويهقضايي و اكثريت حقوق دانان قرار گرفته اس ت. ادبيات حقوقي ايران با اين پديده بيگانه است اما مقاله حاضر ميكوشد تنها با گشايش باب بحث در اين زمينه، شاهد تكامل و توسعه اين مفهوم در نظام حقوقي ايران باشد

Despite of the fact that the principle of freedom of contract has made it possible for the parties to reach the agreement with free will and full authority, the experience has shown that the contractual balance between the parties has been impaired by the passage of time and scientific and industrial advancementso as to it has brought the issue of weak and strong party in many contracts andconsequentlyhas made it difficult for law-makers and jurists to establish the balance between the parties. Since long before, due to the various reasons, the protection of the weaker party of the contracthascaused the distance of some parts of private relations from the ambit of private law; protecting the employee in the labor contract is a good example here to be mentioned. Nevertheless, it seems that there is no end point for such a movement and the rules of human rights are attempting to take further step incontrolling the rules of private law. Human rights that has already shown its effectiveness in constitutional and criminal law, is striving to inter into the scope of private law including contract law through the expansion of its basic rulesin order to show that it is not merely a monitor of the parties’ contract. On the contrary, it will protect the basic rules of human rights wherever it is required. Nowadays, human right is not considered as a mere protector of individuals against governments. Conversely, the impacts of human rights on contract law have been acknowledged both by case law and scholars, specifically in the European legal system. Our legal system is not familiar with this phenomenon but the present essayattempts only to broach the issue and provide the basis for further development of the concept in our legal system.