بررسي تفاوت‌هاي نابهنجاري‌هاي اجتماعي در مناطق سنتي و مدرن شهر همدان از نظر ساكنان

Studying Deviance Differentials between Modern and Old Sections of the City (case of study: the city of Hamadan)

بافت قديمي اغلب شهرهاي بزرگ ايران فرسوده است و اين فرسودگي بافت نمي‌تواند خدمات مناسبي به جمعيت ساكن خود ارايه كند، در نتيجه اقشار متوسط و مرفه اجتماعي از آنجا به بخش نوساز شهري جابه جا مي‌شوند و محله‌هايي با بافت نوين و طراحي جديد ايجاد مي‌نمايند. بافت‌هاي سنتي به دلايل مختلفي از جمله وجود اماكن فاقد مالك، خرابه‌ها، عدم برخورداري از روشنايي مناسب، عدم برخورداري از امكانات و تكنولوژي‌هاي نوين برقراركننده ي امنيت همچون دوربين‌هاي مداربسته و ... و نيز وجود كنج‌هاي خلوت، براي مجرمان به بهشت جرم تبديل مي‌گردد. در اين تحقيق با استفاده از نظريه ي طراحي محيطي(CPTED) مطالعه ي در شهر همدان در دو بافت سنتي و نوين شده است. هدف اصلي اين پژوهش بررسي تفاوت نابهنجاري‌هاي اجتماعي در مناطق سنتي و مدرن شهر همدان و نقش طراحي محيطي در كاهش نابهنجاري‌هاي اجتماعي بوده است. اين تحقيق در خلال سال‌هاي 1391 تا 1392شيوه ي كمّي، با روش پيمايشي، به طريقه علّي- مقايسه‌اي انجام شده است. جامعه ي آماري تحقيق شامل كليه ي ساكنان شهر همدان در دو منطقه ي مدرن و سنتي بوده كه محلات مدرن محدود به محلات چهارگانه؛ كوي استادان، كوي متخصصان، كوي سعيديه و كوي پرديس و محلات سنتي محدود به محلات جولان، كُلَپا، امامزاده يحيي، خيابان باباطاهر، خيابان اكباتان و خيابان شهدا بوده كه در شهرك‌هاي تازه‌ساز(بافت مدرن) در حدود 75000 نفر و در بافت سنتي در حدود 343000 نفر، و در مجموع شامل 418000 نفر بوده است. حجم نمونه توسط فرمول كوكران برابر با 384 نفر برآورد گرديد. واحدهاي تحليل با استفاده از شيوه‌ي سهميه‌اي- اتفاقي ساده انتخاب شدند. داده‌هاي پژوهش با استفاده از دو پرسشنامه ي محقق‌ساخته كه روايي آنها به صورت صوري و محتوايي و نيز تحليل عاملي برآورد و پايايي آنها توسط ضريب آلفاي كرونباخ سنجش گرديده، جمع‌آوري شده و با استفاده از نرم افزار SPSS و توسط آزمون تحليل واريانس چند طرفه تجزيه و تحليل شدند. نتايج آزمون فرضيه‌هاي تحقيق نشان داد كه بر اساس مدل نظري CPTED بين نابهنجاريهاي اجتماعي در بافت سنتي و نوين شهر همدان تفاوت وجود داشته و طراحي محيطي در اين زمينه اثرگذار بوده است به قسمي كه طراحي محيط شهر در بعد كلي(008/0=P، 176/7=F) و ابعاد پنج گانه؛ تعيين قلمرو(قلمروگرايي)(017/0=P، 121/4=F)، نظارت يا مراقبت(012/0=P، 51/4=F)، كنترل دسترسي(ورودي) (009/0=P، 795/4=F)، تصوير و نگهداري از فضا(001/0=P، 323/10=F)، سخت كردن آماج جرم(013/0=P، 388/4=F)، فعاليت پشتيباني(حمايت)(038/0=P، 287/3=F) در دو بافت مدرن و سنتي به طور متفاوتي بر روي جرم و كجروي افراد اثرگذار بوده است.

Most parts of the big cities in Iran are dilapidated and cannot afford their residents with suitable facilities. As a result, the middle and upper classes move to newly-built parts and districts with modern texture and planning. The old parts have become a kind of heaven for crimes due to buildings with no owners, lack of proper lighting, and lack of modern technologies and facilities like closed-circuit cameras and availability of quiet corners. In this study using crime prevention through environmental design (CPTED) theory, two parts of the modern and old sections in Hamadan have been analyzed. The main purpose of this study is to analyze the differences between social abnormalities in modern and traditional parts of Hamadan city and the role of environmental planning in it between 1391 to 1392. This research is a survey one that uses the causal analytical method. The research population consisted of all the residents of the city of Hamadan that was divided into two parts: modern and traditional. The residents of the modern subgroup live in four neighborhoods: professors` district, specialists` district, Saeidiye district and Pardis district and the traditional parts were limited to Joulan, Emamazadeh Yahya, Babataher street, Ekbatan and Shohada street. This population comprised 418000 people of which 75000 resided in modern districts and 343000 in traditional parts. Sample size was estimated to be 384 using Cochran formula. Samples were selected by quota and simple random sampling. The data were gathered by applying two researcher-made questionnaires and were analyzed by SPSS using MANOVA. Face and content validity as well as factor analysis and reliability estimates was assessed by Cronbachʹs alpha coefficient which was greater than 0.70 in all dimensions. The results according to CPTED theory indicated that there is a relationship between abnormalities in old and modern parts of Hamadan and environmental planning is effective in this regard in a way that planning the city environment in general (F=7.176, P=0.008) and its five dimensions of scoping (domain-oriented) (F=4.121, P=0.017), Monitoring (surveillance) (F=4.51, P=0.012), Access Control (input) (F=4.795, P=0.009), Image and space storing (F=10.323, P=0.001), Making it hard to commit crimes (F=4.388, P=0.013), support activities (supporting) (F=3.287, P=0.038) in both modern and traditional parts affect crime and deviant behaviors differently.