نگاهي به جلوه‌هاي آيروني(irony) در انديشه و اشعار پروين اعتصامي

آيروني(Irony) يكي از صناعات پيچيده است كه به دليل ماهيت پارادوكسيكال و لحن دوگانه اش مباحث فراواني را به همراه داشته است. اين اصطلاح كه داراي سير تحول تاريخي و تطور معنايي خاصي است، با ورود به ادبيات فارسي بر پيچيدگي هايش افزوده شد. زيرا فقدان اصطلاح معادلي در زبان فارسي كه بتواند وسعت معنايي آن را پوشش دهد از يك سو و وجود ديدگاه هاي گوناگون در تعريف و تبيين آن از سوي ديگر از مشكلات عمده مترجمين و منتقدين است. از اين رو براي آيروني در زبان فارسي معادل هايي همچون طنز، تهكم، كنايه، طعنه و ... قرار داده اند. كه متاسفانه هيچ يك در بردارنده دامنه معنايي و مفهوم جامع آن نيست. با نگاهي دقيق به مجموعه تعاريفي كه براي آيروني ارايه شده است مي توان دريافت كه آيروني حاصل تضاد ميان «بود» و «نمود» است يعني تفاوت آنچه كه هست و آنچه كه نشان داده يا وانمود مي شود به همين دليل برخي از صاحب نظران آيروني را «گفتن چيزي براي رساندن معني مخالفش مي دانند» (موكه،6:1389) در ايران يكي از شاعران بزرگي كه روح آيروني به خوبي در اشعارش نمايان است، پروين اعتصامي است. پروين در اشعارش كه سرشار از نگاه حكمت آميز به هستي و زندگي است، سلسله اي از تقابل ها را مطرح مي سازد كه قوام دهنده نگاه آيرونيستي او به جهان است. زيرا همان گونه كه فريدريش شلگل معتقد بود آيروني عبارت است از «شناسايي اين حقيقت كه جهان ذاتاً متناقض نماست و فقط رويكردي دوگانه مي تواند تماميت متناقض آن را نشان بدهد»(همان :31) به همين سبب به جرات مي توان گفت كه يكي از دلايل ماندگاري اشعار پروين، حضور آيروني در ژرفاي انديشه اوست. نگارندگان اين مقاله مي كوشند تا با سيري در درياي متلاطم انديشه هاي پروين به بررسي جلوه هاي گوناگون آيروني در اشعارش بپردازند؛ به اميد آنكه دريچه تازه اي را به جهان انديشه و آثار اين شاعر تواناي ادبيات فارسي بگشايند.