نمود دستوري و تصويرگونگي در زبان فارسي

Grammatical Exponents and Picture-likeness in Persian

استفاده از امكانات تحليلي يا كلمات نقشي آزاد، يكي از روش هاي بيان مفاهيم دستوري در زبان‌هاي دنياست. افعال معين از اجزاي مهم دستوري هستند كه مي توانند به صورت كلمات نقشي آزاد در بيان مفهوم دستوري «نمود» استفاده شوند. اين افعال همگي از رهگذر دستوري‌شدگي پا به عرصه وجود مي گذارند. دستوري شدگي فرآيندي تدريجي است كه طي آن واحدهاي واژگاني زبان با از دست دادن بعضي مولفه هاي معنايي خود، خصوصيات دستوري كسب مي كنند و به صورت كلمات نقشي درمي آيند و يا كلمات دستوري، دستوري-تر مي شوند. هدف اين مقاله بررسي تحول فعل واژگاني «رفتن» به افعال معين نمودنماي آغازي و تكميلي يا فرايند كلي «معين‌شدگي» اين فعل است. اين بررسي، با پذيرش مفاهيم بنيادي انگاره هاينه يعني «زنجيره دستوري شدگي فعل به نشانه نمود» و «طرحواره رويداد زنجيري» به انجام رسيده است. يافته هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه مفاهيم پيشنهادي هاينه، در بررسي همه جانبه معين شدگي فعل «رفتن» براي كسب نقش دستوري «نمود» تا حدودي ناكارآمد است و در تكوين عناصر دستوري مذكور، «تصويرگونگي خطي» نقشي اساسي دارد.