بررسي كهن‌الگوي پير فرزانه در داستان زال

Archetype of The Wise Old Man in the Story of Zāl by Ferdowsi

در نقد كهن‌الگويي تحليل نمادهاي مظهر كهن الگو، محور اصلي مباحث را تشكيل مي دهد. پير فرزانه از برجسته‌ترين نمونه‌هاي كهن‌الگو است كه به گفته يونگ، شخصيت ثانوي همه افراد است و در ادبيات و اساطير، در قالب شخصيت پيران خردمند روشن ضمير، تمثل يافتهاست. يونگ در آثار مختلف خود شاخصه‌هاي متعددي همچون دانش، تعمق، بينش، خرد، زيركي، جذبه و نيز ارتباط با ماورا الطبيعه را براي اين كهن‌الگو برشمرده و مصاديقي چند براي آن در اساطير جهان مشخص كردهاست. در داستان‌هاي شاهنامه فردوسي نيز چهره‌هاي زيادي همچون فريدون، جاماسپ و بزرگمهر وجود دارند كه شاخصه‌هاي كهن‌الگوي پير فرزانه بر آنها قابل تطبيق است، اما برجسته‌ترين مصداق پيرفرزانه در بخش حماسي شاهنامه، زال زر است؛ پير خردمندي كه در مقاطع حساس تاريخ اسطوره‌اي به ياري ايرانيان مي‌شتابد و با بهره‌گيري از هوش متعالي و خرد ناب خود، گره‌گشاي معضلات فروبسته است.