مراتب هستي از نظرگاه حكيم ناصر خسرو علوي

Ranks of Existence from Naser Khosrow Alavi’s Point of View

ادبيّات در فرهنگ هر ملّت بستر برترين نمونه‌هاي انگيزه و انديشه آن ملّت است. مي‌توان غايت جست‌وجو و كاوش در قلم‌رو ادبيّات را پي بردن به پيشينه احساس و انديشه اقوام مختلف قلم‌داد نمود. بنابراين نگاهي اجمالي به چگونگي طرح، تكوين و رشد عنصر انديشه در اين نظام فكري مي‌تواند ما را در نيل به اين غايت ياري كند. بحث در مراتب وجود كه در برخي آثار ادبي‌ـ‌حكمي مطرح شده است از جمله مباحثي عقلي است كه مي‌تواند به منزله يكي از رشته‌هاي مستحكم اتّصال ميان دو مقوله حكمت و ادبيّات محسوب گردد. در اين جستار كوشش شده است پاره‌اي از اقوال و نظريات حكيم ناصر‌خسرو ـ كه خود نمونه جمع ميان ادبيّات و حكمت است ـ مورد تحليل قرار گيرد؛ باشد كه راه كشف رشته‌هاي پيوند حكمت و ادب يا عقل و ذوق بدين وسيله هموار‌تر گردد. زمينه‌هاي مورد بحث در اين مقاله شامل عوالم خلق و امر، مراتب عقل و نفس و بحث مربوط به صادر اوّل، عدم مجامع، معاد و در نهايت عالم طبيعت و جهان عنصري است.

In the culture of every nation, literature is the best manifestation of the motives and ideas of that nation. The main aim of research in literature can be to understand different peoples’ affective and cognitive backgrounds. Hence, studying the development of the element of thought in this system of thoughts can help us achieve this aim. The issue of the ranks of existence is an issue in wisdom which can create a strong link between the two issues of wisdom and literature. The present article tries to analyze some of Naser Khosrow’s ideas and statements, which can be regarded as an example of the link between wisdom and literature. The issues discussed here are as follows: worlds of creation and order, ranks of wisdom and soul, and some others.