علم‌النفس از منظر ابن‌سينا و ابن‌مسكويه

Psychology in Ibn Sina and Ibn Miskawayah

مهمترين مبناي فلسفه اخلاق ابن‌مسكويه را نفس‌شناسي او تشكيل ميدهد. ابن‌مسكويه در بحثهاي خود در ارتباط با اخلاق، درصدد شناساندن ويژگي منحصر بفرد انسان است. او اثبات ميكند كه در انسان چيزي وجود دارد برتر از بدن جسماني و آن نفس است. انسان بكمك نفس ناطقه خود ميتواند به حيات متعالي ـ آنگونه كه شايسته مقام انسانيت است ـ دست يابد. ابن‌مسكويه براي ارايه ديدگاه خود مبني بر چگونگي دستيابي انسان به سعادت، نخست نفس مجرد انساني را اثبات ميكند و سپس به بيان ويژگيهاي منحصر بفرد نفس انساني ميپردازد. اما از آنجا كه تطبيق و مقايسه به شناخت بهتر نظريات فلسفي كمك ميكند، براي شناخت هرچه بهتر نظريات ابن‌مسكويه، انديشه‌هاي او را در مقايسه با نفس‌شناسي ابن‌سينا قرار داده‌ايم. در نوشتار حاضر نفس از نظر ابن‌مسكويه و ابن‌‌سينا بررسي ميشود و در ذيل آن به چيستي نفس، وجود، حدوث، ارتباط آن با بدن، قواي نفس و بقاي آن اشاره ميگردد.

The most important basis of Ibn Miskawayah’s philosophy of ethics is his psychology. In his discussions of ethics, he intends to introduce the exclusive characteristic of human beings; he demonstrates that there exists in Man something superior to the corporeal body, namely, the soul. By means of their rational soul, human beings can attain a transcendent life as befits the station of being a human. In order to present his view of the quality of Man’s access to happiness, Ibn Miskawayah initially proves the existence of the immaterial human soul and then explains its exclusive features. However, since a comparative study contributes to a better understanding of philosophical theories, the writers have introduced Ibn Miskawayah’s psychological theories in comparison to those of Ibn Sina. The present paper examines the concept of the soul in the views of these two distinguished philosophers and also refers to the whatness of the soul, existence, origination, the soul-body relation, and the faculties and subsistence of the soul.