سير تطور مجلس گويي صوفيانه به عنوان نوعي ادب تعليمي؛ از آغاز تا پايان دوره صفوي

The evolution process of Majalis Goyie as a kind of didactic literature from the beginning to the end of Safavi dynasty

در تاريخ ادبيات فارسي، پاره‌اي از نوشته‌ها با نام عمومي «مجالس» شناخته مي‌شوند. مجالس از نظر نوع شناسي ادبي در رده ادبيات تعليمي جاي مي‌گيرد و از فروع آن به شمار مي‌رود. از مهم‌ترين سرچشمه‌هاي مجلس‌گويي يا خطابه منبري(oratory)، تعليمات و ارشادات قرآن كريم و نهج البلاغه است. موضوع مجالس، غالباً وعظ و تذكير است و با مفاهيمي همچون خطابه، تبليغ، تعليم، نصيحت، ارشاد، تذكير و پند و اندرز در هم مي‌آميزد و گاه يكجا و با ارزش يكسان به كار مي‌رود. در اين نوع ادبي، سخنور با بيان هنجارهاي اخلاقي و نشان دادن ناهنجاري‌ها براي اصلاح انديشه و رفتار جامعه گام برمي‌دارد. مجالس وعظي صوفيه به دو شكل عام (منبري) و خاص (خانقاهي) تشكيل مي يافته و هر يك شرايط و آداب ويژه اي داشته است. مجلس گويي عام، بلاغتي خاص، جداي از بلاغت ادبي مي طلبد و به «بلاغت منبري» معروف است كه داراي ساختار، ويژگي‌ها و عناصري مشخص است. در اين جستار، به روش توصيفي- تحليلي سير تطور اين موضوع از آغاز تا پايان عصر صفوي مورد بررسي واقع شده است.

In the history of Persian literature, some works have been entitled < Majales > which is a general name. Majales is a type of didactic literature from the point of litrary typology and it is subcategory of it. Some of the important resourses of Majles Goyie or oratory are instructions and guidances of holy Quran and Nahjolbalaghe. The frequent subject of Majales is preaching and notification. Preaching interwoven with concepts like rehetoric , proselytize , didactics , advice , guidance , notification , admonition and sometimes it uses with same value . In this type of literature , preacher tries, in front of audiences, to say moral norms and deemphasise abnormalities for reformation of idea and behavior of society. The topic of those gatherings is didactic lessons which has been done in two forms (public and specific), each one has its own special conditions and customs.Talking in public demands special oratory which is different from literary oratory and it is called "Pulpit oratory" which have special characterstics and specific elements . In this article the evolution of the topic from the beginning to the end of Safavi dynasty has been analysed.