نقد نثر درج‌الدرر(بر مبناي سبك‌شناسي ساختارگرا)

The Prose of Darj al-Dorar (Based on a structuralist stylistics)

كتاب ارزشمند درج‌الدرر اثر اصيل‌الدّين واعظ دشتكي شيرازي (متوفي 889 هـ .ق) يكي از آثار برجسته‌ نثر فارسي در قرن نهم هجري است كه عليرغم داشتن ويژگيهاي ادبي و هنري تاكنون ناشناخته مانده است. اين كتاب سيره‌ پيامبر گرامي اسلام(ص) است كه با زباني ادبي و هنرمندانه به بيان مسايل تاريخي پرداخته است. اما تسلط نويسنده بر زبان فارسي و عربي همراه با كاربرد آرايه‌هاي ادبي در الفاظ و عبارات مسجع بر زيبايي نثر افزوده و آن را در ميان آثار هم‌عصر خود ممتاز كرده است. اين اثر در پاره‌اي موارد با تاريخ جهانگشا و مرزبان‌نامه پهلو مي‌زند. در بعضي قسمتها تاثيرپذيري از گلستان سعدي نيز به خوبي مشهود است. در واقع مي‌توان گفت درج‌الدرر كتابي اسماً تاريخي اما رسماً ادبي است. پژوهش حاضر به نقد و بررسي نثر درج‌الدرر همراه با تجزيه و تحليل تاثير نگرش خاص مولف بر زبان او پرداخته است. رويكرد اين پژوهش بر مبناي سبك‌شناسي ساختارگرا مي‌باشد. بدين صورت كه پس از معرفي اجمالي مولف، متن درج‌الدرر از دو زاويه زبان و ادبيات ـ سطح زباني و ادبي ـ مورد بررسي قرار گرفته است. در سطح زباني به سه موضوع آوايي، لغوي و نحوي پرداخته شده و در سطح ادبي، بررسي صورخيال و عناصر بلاغي مورد توجه قرار گرفته است.

The precious book of Darj al-Dorar by Asil al-din Vaez Dashtaki Shirazi (889 A.H.) is one of the outstanding Persian prose works in the 9th Hegirae Century which in spite of its literary and artistic features, has remained unknown. This book is the life of Mohammed, the Holy Prophet, which has deals with the historical issues using a literary and artistic language. The writerʹs command of both Persian and Arabic along with applying literary figures in wording and rhyme phrases has enhanced the beauty of its prose, and has made it the superior of its other contemporary works. This book is just as good as Jahangosha History and Marzbanname in some cases, and the effects of saʹdi Golestan is evident in some parts, too. In fact, it can be declared that Darj al-Dorar is historical in name, but it is a literary book formally. The present study dealt with reviewing the prose of Darj al-Dorar along with the analysis of the effect of the writerʹs particular attitude on his language. The taken approach was a structuralis stylistics one. In this regard, after a brief introduction of the author, Dar al-Dorar text was studied from both language and literature points of view. At lingual level, phonetic, lexical, and syntax and at literary level, the study of imagery and rhetorical elements were considered.