موقوفات زنان در دوره صفوي و عثماني

چكيده مقاله حاضر كه به موقوفات زنان در ايران و آناتولي مي‌پردازد، در واقع با سه محور اصلي «وقف»، «زنان» و «تشابهات دوران صفوي و عثماني» پيوستگي دارد، ليكن هر يك از اين سه موضوع در جاي خود قابل تامل و بررسي است. دوران صفوي و عثماني به لحاظ اقتصادي و سياسي شرايط مشابهي را براي ايران و آناتولي رقم زد؛ در اين شرايط وقف به سبب وسعت اقتصادي و گرايش‌هاي مذهبي و گاه به نمايش گذاشتن خيرخواهي‌هاي سلاطين و آثار اجتماعي موقوفات در اوج و شكوفايي بود و تا بدان جا گسترش يافت كه طبقات متوسط هم به آن روآوردند. اين مساله حتي زمينه‌ساز شكل‌گيري نهادهاي اداري و مشاغل و منصب‌هايي براي اداره اين موقوفات شد، به ترتيبي كه دو نوع تشكيلات براي اداره املاك وقفي وجود آمد: يكي براي املاك خاصه يعني موقوفات سلطنتي و ديگري براي ساير موقوفات. اين فضا و نيز گزارش‌هايي كه از شرايط مطلوب اقتصادي آنان در دست است، زمينه را مهيا ساخت كه حضور اقتصادي، اجتماعي و ديني زنان در پديده وقف خود را نمايان كند. با توجه به اين شرايط چگونگي انجام امر وقف در ميان زنان در اين دوره مورد بررسي قرار مي‌گيرد. كتب تاريخي، وقف‌نامه‌ها و كتيبه‌ها منابع دستيابي به اين اطلاعات‌اند، گرچه در بسياري موارد وقف‌نامه‌اي در دست نيست.