دلايل تخريب جنگل: بررسي مدل‌هاي ذهني كارشناسان منابع طبيعي و مردم محلي با استفاده از روش پويايي‌هاي سيستم

Forest Degradation: an Investigation of Forestry Organization Experts and Local Herders’ Mental Models

مدل‌‌های ذهنی چارچوب‌های مرجعی‌اند كه افراد بر‌اساس آن‌ها جهان را تأویل و تفسیر می‌كنند. در این مقاله مدل‌های ذهنی دو گروه اصلی از ذی‌نفعان جنگل، یعنی 1. كارشناسان سازمان جنگل‌ها و 2. دامداران محلی در حوزة آبخیز شمارة 35 جنگل‌های شمال، درمورد علل تخریب جنگل بررسی شده است. داده‌های لازم از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختار‌یافته با اعضای هر یك از دو گروه مذكور به‌‌دست آمده است. نتایج مصاحبه‌‌ها در قالب رهیافت پویایی‌های سیستم مفهوم‌‌سازی شده و مدل‌های ذهنی هر یك از دو گروه به‌صورت نمودارهای علت و معلولی به‌دست آمده است. بررسی مدل‌های ذهنی این دو گروه نشان‌‌دهندة این است: هر یك از دو گروهِ مذكور، دیگری را عامل تخریب جنگل می‌داند و ارتباطی بین فعالیت‌های خود و تخریب جنگل و جایی برای تجدید نظر در اقدامات خود متصوّر نیست. كارشناسان سازمان جنگل‌ها، فعالیت‌های طرح‌های جنگلداری، از جمله بهره‌برداری را در راستای بهبود كمیّت و كیفیت توده، و فعالیت‌های دامداری سنتی را سبب تخریب جنگل می‌دانند. دامداران محلی نیز فعالیت‌های مجریان طرح‌های جنگلداری در قالب بهره‌برداری از جنگل را عامل تخریب جنگل می‌دانند و ارتباطی بین حضور دام در جنگل و تخریب آن قائل نیستند. برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینۀ اهداف طرح‌های جنگلداری، برای روستاییان و دامداران و ارتقای ظرفیت و توان كار‌كردن با مدل‌های ذهنی مبتنی بر سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، برای كارشناسان ادارة جنگل‌ها در ایجاد فضای مساعد برای درك اهداف و اولویت‌های هر یك از دو گروه ذی‌نفع و بهبود مدل‌های ذهنی آن‌ها می‌تواند در رسیدن به درك مشتركی از هدف مدیریت جنگل سودمند باشد.

Mental models are the reference frame works in which people interpret the world aroundthem. In this paper, mental models of two main stakeholder groups (forestry experts inForest, Rangeland, and Watershed Organization and the local herders of Lire-Sar watershed)were analyzed in the context of forest degradation. The required data have been obtainedthrough semi-structured interviews with individual members of each group. The results wereconceptualized in the system dynamics approach and the cause and effect diagram of eachgroups were derived. The results of the mental models diagraming of the two groups show thateach group blames the other group for the degradation process and they are not expected torevise their actions. Organizing training courses about the goals and objectives of the forestryprojects for the local herders and villagers, and improving the forestry organization expertscapacity and capability in dealing with the mental models that are based on the policies anddecision makings, would be useful in creating a proper atmosphere for these two groups tounderstand the priorities and objectives of each other.