بررسي تطبيقي آناتومي چوب چهار گونۀ درختچه ‏اي در منطقۀ سراب

Comparative Wood Anatomy of Four Shrubs from Sarab Region

در این پژوهش، شباهت‏‏ها و تفاوت‏های آناتومی چوبِ چهار گونۀ درختچه ‏ای از منطقۀ سراب استان آذربایجان شرقی برای درك بهتر تطبیق ‏پذیری بافت چوبی با اقلیم خشكِ منطقه بررسی شد. این درختچه‏ها عبارت‌اند از: پرند (Pteropyrum olivieri)، نسترن كوهی (Rosa canina)، ارجنگ (Rhamnus pallasii)، و گز ‌انگبین (Tamarix gallica L) كه آناتومی چوب یكی از آن‌ها (سَردۀ Pteropyrum) برای نخستین بار است كه در جهان گزارش می‏شود. پس از تهیۀ مقاطع میكروسكوپی از بافت چوبی و رنگ‌آمیزی آن‌ها، ویژگی‏های آناتومی چوب این گونه‏ ها با هم مقایسه شدند. نتایج نشان دادند كه بیشترین تشابه بین نسترن كوهی و پرند وجود دارد؛ در حالی كه گز‌انگبین و ارجنگ كمترین شباهت‏های آناتومی چوب را با هم داشتند. ویژگی‏های آناتومی چوب این گونه‏ها كه در مقابله با تنش‏های خشكی نقش دارند ـ بسته به نحوۀ پراكنش‏ درختچه‏ ها در منطقۀ مورد مطالعه ـ متفاوت بودند. از ویژگی‏های آن‌ها می‏توان به وجود و شدت ضخامت مارپیچی در آوندها، وجود تراكئیدهای آوندی/ دورآوندی، و اندازه و نحوۀ چینش آوندها در حلقۀ رویشی اشاره كرد. گونۀ گز كه فقط در حاشیۀ آب‏گیر گسترش یافته بود كمترین تجهیزشدگی را برای مقابله با تنش خشكی در بافتش نشان ‏داد. در حالی كه درختچه ‏های ارجنگِ رشد‌یافته در سخت‏ترین شرایط، بیشترین تطبیق ‏پذیری را با شرایط خشك داشتند.

To understand the compatibility of xylem with dry climates, wood anatomy similarities anddifferences of four shrubs were investigated in dry and cold region of Sarab (Azarbaijan sharghiprovince). These shrubs were: Pteropyrum olivieri, Rosa canina, Tamarix gallica, and Rhamnuspallasii, while the wood anatomy of Pteropyrum sp. is reported for the first time, in this research.After preparing microscopic sections of mature xylem and staining them, wood anatomy of studiedspecies were reported and compared. The results showed that Pteropyrum olivieri and Rosa canina arethe most similar in terms of wood anatomy while Rhamnus pallasii and Tamarix gallica have the leastsimilarities with each other. Those anatomical features which compensate the drought stress weredifferent in these shrubs according to local distribution of studied species; among them was theoccurrence and intensity of spiral thickenings in vessels, the presence of vascular / vasicentrictracheids, and the size and grouping of vessels. Tamarix gallica which were grown only near the lakehad the least adaptation to drought in its stem while Rhamnus pallasii which could distribute in theharshest conditions were equipped with the best adaptive traits.