پديد آورندگان :
كلاته ساداتي، احمد نويسنده دانشجوي دكتري جامعه شناسي، دانشگاه شيراز، دانشكده اقتصاد، مديريت و علوم اجتماعي؛ بخش جامعه‌شناسي و برنامه‌ريزي اجتماعي , , باقري لنكراني، كامران نويسنده استاد دانشگاه علوم پزشكي شيراز و رييس مركز تحقيقات سياست‌گذاري سلامت، شيراز، ايران ,
كليدواژه :
بيمار , پزشك , تعامل , استعلا , اسلام
چكيده فارسي :
مقدمه: تعامل پزشك- بيمار نقش مهمي در تشخيص و درمان دارد. هدف مقاله حاضر، ارزيابي مفهومي اين موضوع، بر اساس نگرش اسلامي است. مطالعه حاضر اسنادي است كه با رويكرد توصيفي- تحليلي به موضوع تعامل پزشك-بيمار از چشم‌انداز مفاهيم اسلامي پرداخته است. در اين زمينه به سه پايگاه داده هاي علمي فارسي يعني پايگاه اطلاعات علمي جهاد دانشگاهي، نورمگز و مگيران و در پايگاههاي خارجي به پايگاه گوگل مراجعه شد و با پنج كليد واژه پزشك، بيمار، رابطه، اسلام، و مدل جستجو انجام شد. همچنين در منابع كتابخانه اي از كتبي با سرشناسه اخلاق اسلامي و اخلاق پزشكي استفاده شد. يافته‌ها نشان داد در تعامل پزشك- بيمار، پزشك چه به عنوان عامليت (فرد پزشك) و چه به عنوان ساختار (نهادهاي پزشكي) ناگزير از شناسايي جايگاه خود مي‌باشند كه به عنوان "واسطه" بين بيمار و خداوند عمل مي‌كنند. چارچوب تعاملي اين نقش واسطه‌اي، معيارهاي اخلاقي اسلام و شريعت اسلامي است. لذا، مدل "بازانديشانه استعلايي" پيشنهاد مي‌گردد كه بازانديشي ارجاع به حضور دايمي پزشك در نظم خداوندگاري در كاينات دارد كه تكاليفي بر وي مترتب است. استعلا هم ارجاع به اصلاح نگرش و رفتار طبق مفاهيم شريعت دارد كه پيامد بازانديشي است. طبق اين چارچوب، احتمال تحميل هزينه‌هاي جسمي، مادي و معنوي بر بيمار به حداقل مي‌رسد. پس مي توان نتيجه‌گيري گرفت كه در مدل رابطه بازانديشانه استعلايي، پزشك در عين حال كه خود را طبيب فرض مي‌كند، حاضر در محضر خداوند مي‌بيند كه تكليف و مسيوليت‌هايي هم بر نگرش و رفتارش مترتب است و نتايج مهم آن عبارتند از: پذيرش محدوديت دانش از سوي پزشك؛ مقدس دانستن حيات و صيانت از آن؛ قرار گرفتن اخلاق تعامل در چارچوب شريعت؛ و در نهايت نيل به اتخاذ تشخيص و درمان متناسب براي بيمار.
چكيده لاتين :
Physician-patient interaction plays a major role in diagnosis and treatment of diseases. This study aims at conceptual evaluation of this issue based on the Islamic attitude. It is in fact a documented, descriptive-analytical study investigating physician-patient interaction from Islamic concepts point of view. In doing so, the researchers referred to three Persian scientific databases, namely SID, Noormagz, and Magiran, and a foreign database; i.e., Google, and searched using the following 5 keywords: physician, patient, relation, Islam, and model. Library resources with Islamic ethics and medical ethics entries were also used. The results showed that physicians, either as the agent (a physician) or as a structure (medical institutions), inevitably have to identify their position as a ʹmediatorʹ between patients and God. The interactional framework of this mediating role is Islam’s ethical standards and Islamic shariaʹa. Therefore, ʹtranscendental reflexiveʹ model is proposed in which reflexivity refers to the permanent presence of physicians in the Godly order in the Universe. Besides, transcendence refers to amending of attitude and behavior according to the shariaʹa concepts, which is the result of reflexivity. This framework minimizes the probability of imposing physical, material, and spiritual costs on patients. Thus, in the transcendental model, a physician not only assumes him/herself as a doctor, but s/he also finds him/herself in the presence of God having duties and responsibilities. The main outcomes of this understanding are acceptance of limitation of knowledge, being aware of the holiness of life, placement of interactional ethics in the shariaʹa framework, and finally achieving appropriate diagnosis and treatment for patients.
