آداب سفارت و آيين مذاكره در شاهنامه

Diplomatic Protocols and Negotiation Rules in The Shahnameh

ديپلماسي قدمتي به بلنداي تاريخ حكومت (دولت) دارد و به اين ترتيب ديپلمات همواره در كنار حكم‌ران بوده است. عرصه سياست، آداب روابط سياسي و شخصيت بازيگران سياسي، براي بيش‌تر مردم حوزه‌اي مرموز و محاط در هاله‌اي اسرارآميز است. آن‌چه در برداشت عمومي از اين قلمرو مشترك است، وجود امتيازات اغواكننده و شخصيت غالباً زيرك، برنامه‌ريز، مدبّر، بي‌رحم و گاه عدالت‌پيشه سياست‌مداران است. ديپلماسي فنّي تلقي مي‌شد كه از شكل گرفتن در قالب قواعد گريزان بود. آن‌هايي هم كه ديپلمات بودند، بندرت از رموز اين فن نوشتند. شاهنامه روايت حكم‌راني ايرانيان از طلوع تاريخ آنان تا غروب حكومت ساسانيان است. جست‌وجو در شاهنامه براي استخراج آداب ديپلماسي و آيين مذاكره در دوران باستان، برخي از قواعد و ويژگي‌هاي اين حوزه را بازنمايي مي‌كند. سوال اصلي در مقاله حاضر اين است كه آداب سفارت و آيين مذاكره در دوران گذشته ايران چگونه بوده است؟ در پاسخ به اين پرسش، مدعاي مقاله آن است كه ديپلماسي به دليل تجربي بودن، قواعد و ويژگي‌هايي دارد كه در طول زمان يك‌سان مانده‌‌اند، اما تشريفات آن تغيير كرده است. روش فهم ما براي استخراج قواعد و ويژگي‌هاي ديپلمات و ديپلماسي در ايران باستان توصيف و تحليل بوده است.

Diplomacy is an institution as old as the state; and diplomats have always been alongside rulers. For most people, politics and diplomacy is a mysterious realm, full of astonishing rewards. In the common perception, politicians and diplomats were often seen as shrewd, ruthless, planner and sometimes just characters. Diplomacy was also considered as a technique which did not comply with fixed rules. Diplomats seldom wrote about their profession. The Shahnameh is a narration of Iranian rule from the beginning of their history until the fall of the Sassanid. A search in the Shahnameh reveals certain rules and features of diplomacy in ancient Iran. The main question in this study is: what were the characteristics of diplomatic and negotiation rules in ancient Iran? In response to this question, it is argued that due to the experimental nature of diplomacy, its rules and attributes have remained constant during the time. The etiquette of diplomacy and negotiation, however, has changed. Rereading the Shahnameh, which is the research method used in this paper, points to this conclusion.