بررسي و نقد كتاب مطالعاتي نظري، تطبيقي و تاريخي در باب انقلاب‌ها

Revolutions: Theoretical, Comparative, and Historical Studies

چكیده در این مقاله به نقد و بررسی شكلی و محتوایی ترجمة این كتاب پرداخته‌ایم. كتاب علاوه بر یك پیش‌گفتار و یك مقدمه دارای نه فصل در دو بخش است. ترجمة كتاب، با توجه به اندك اشكالاتی كه در چاپ آن مشاهده می‌شود، نه عالی بلكه خوب ارزیابی شده است. نظریه‌ای كه بر اساس آن انقلاب‌ها را تفسیر می‌كند، بررسی شرایط دولتی و بین‌المللی، شرایط نخبگان، و شرایط مردم در سه مرحلۀ ریشه‌ها، فرایندها، و پیامدها حركت‌هایی انقلابی‌اند. در بررسی نمونه‌های عینی و تاریخی، با توجه به انقلاب‌های صورت‌گرفته در امریكا، فرانسه، و انگلستان این كتاب بر آن است كه نظام لیبرال دموكراسی ساختار سیاسی غالب در جهان شده است و دیگر انقلاب‌های جهان كمابیش برای رسیدن به دستاورد‌های آنان شكل گرفته‌اند. البته برخی در این راه موفق و عده‌ای ناموفق بوده‌اند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت این كتاب تحت تأثیر رشد تمدن مدرن و جریان‌های انقلابی صورت‌گرفته در آن، مفسر انقلاب‌های مبتنی بر ملی‌گرایی و لیبرال سرمایه‌داری است و انقلاب‌هایی را كه به لیبرال دموكراسی نمی‌رسند، مانند انقلاب‌های اسلامی، نوعی ناهنجاری از حركت‌های انقلابی قلمداد می‌كند. در نقد نظری كتاب باید گفت كه خطی‌دیدن جریان انقلاب‌ها و جداكردن ریشه‌ها، فرایندها و پیامد‌های شرایط دولت و بین‌الملل، نخبگان و مردم از یكدیگر در عالم واقع امكان‌پذیر نیست، و به نظر ناقد می‌باید شرایط اجتماعی، ایدئولوژی، و كنش‌گران جنبش را به‌منزلة سه عامل درهم‌تنیده بررسی كرد تا تفسیر واقع‌بینانه‌تری از هر انقلاب به دست داده شود. در واقع، این كتاب مفسر و توجیه‌گر حركتی است كه می‌خواهد جنبش‌های دموكراتیزاسیون در كشورهای جهان سوم را به سوی لیبرال دموكراسی هدایت كند. اگر برعكس جریان ایدئولوژی كتاب از زاویة انقلاب اسلامی و مردم‌سالاری دینی، نه لیبرال دموكراسی، به این كتاب بنگریم، در واقع می‌توان گفت این كتاب كتابی ضد انقلابی با عنوان انقلاب‌هاست.

-