سرمايه اجتماعي و پايداري شهري (مورد مطالعه: شهر گرگان)

Social Capital and Urban Sustainability (Case study: GorganCity)

پايداري شهري در گرو تامين رفاه نسبي، مشاركت شهروندان و افزايش آگاهي اجتماعي براي همه اعضاي جامعه است. در واقع پايداري مستلزم رعايت عدالت اجتماعي و توجه متوازن به وجوه فرهنگي، سياسي و اقتصادي حيات جامعه است؛ به ‌گونه‌اي كه نيروي انساني را به فراگرد توسعه‌ خوشبين و اميدوار سازد. امروزه سرمايه اجتماعي به عنوان يكي از عوامل محوري اثرگذار بر پايداري سكونتگاه ها چه در بُعد كلان (يعني جامعه) ، چه در بُعد ميانه (يعني بنگاه ها و موسسات) و چه در بُعد خُرد (يعني خانوارها و افراد) شناخته شده است. . هدف مقاله حاضر شناخت ارتباط بين سرمايه اجتماعي با پايداري شهري مي باشد. در اين پژوهش، مفهوم سرمايه اجتماعي شامل دو بُعد شناختي و ساختاري و مفهوم پايداري شامل ابعاد اجتماعي، اقتصادي، زيست-محيطي، نهادي و كالبدي مي باشد كه ارتباط بين مفاهيم و ابعاد نامبرده با يكديگر مورد بررسي قرار گرفته است. براي رسيدن به هدف تحقيق از روش تحقيق توصيفي از نوع پيمايشي و براي جمع آوري داده ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته و براي تحليل داده هاي تحقيق از نرم افزارهاي SPSS و GIS استفاده شده است. جامعه آماري شامل شهروندان بالاي 15 سال ساكن در سه ناحيه شهر گرگان مي شود كه 240 نفر از ساكنان با روش نمونه گيري خوشه اي توام با تصادفي سيستماتيك در سه منطقه بالا، متوسط و پايين شهر انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. نتايج تحقيق نشان داد كه ميزان سرمايه اجتماعي و وضعيت پايداري شهري در بين محلات مورد مطالعه متفاوت بوده است. در نهايت از طريق تحليل داده ها و آزمون هاي آماري، اين گونه استنباط شد كه بين سرمايه اجتماعي و پايداري در شهر گرگان رابطه مثبت و معناداري برقرار است. بنابراين سرمايه اجتماعي بالا وسيله اي براي افزايش پايداري شهري مي باشد و برعكس سرمايه اجتماعي پايين مي تواند موجبات ناپايداري را براي ابعاد ساختاري شهر اعم از اقتصاد، اجتماع، نهادها، فضا و محيط زيست فراهم آورد. دلالت هاي اين تحقيق مبني بر ارتباط وثيق بين سرمايه اجتماعي با پايداري شهري، لزوم توجه به مولفه هاي سرمايه اجتماعي و اتخاذ سياست هايي براي حفظ، تقويت و ارتقاي سرمايه اجتماعي در راستاي تضمين پايداري در فضاي جغرافيايي شهر دو چندان مي نمايد.

Urban sustainability depends on the relative welfare, citizen participation and adequate knowledge for all members of society. In fact, sustainability and social capital require balanced attention to cultural aspects, political and economic life of the community. Nowadays social capital is a key factor affecting the sustainability of the settlements in different level of the life from micro to macro scales. This paper aims to identify the relationship between urban sustainability and social capital. The concept of social capital includes both the cognitive and structural dimensions and the concept of sustainability covers social, economy, environmental, physical and institutional aspects. In this research, the relationships between both concepts and their components were analyzed. To achieve the research aim, a descriptive method has been used regarding a designed questionnaire and the data analyzed by SPSS and GIS software. The research population includes all residents over 15 years old in three districts of Gorgan in 2013, out of which 240 were selected via random sampling systematic cluster from these districts which include rich, medium and poor status. The results show that there are some differences in social capital and urban sustainability among the districts. In this regard, Naharkhoran district achieved highest level of sustainability, then ShahrakBehzisti and the lowest level belongs to Alghadir district. In addition, there is also significant positive relationship between social capital and sustainability in the city of Gorgan. It means that high level of social capital led to more urban sustainability and vice versa. The important point of this research is in relation to the strong connection between social capital and urban sustainability. For this reason, urban policy needs to be directed along with social capital and urban authorities should work more in this direction to promote the level of social capital across the city neighborhoods as well. This can be recognized as an important result of this research which is applicable in other Iranian cities.