نظريه اخلاقي ملاصدرا

Mulla Sadra’s Ethical Theory

چكيده نظريه‌هاي اخلاقي معمولاً به سه‌ گروه نظريه‌هاي فضيلت‌گرايي، نتيجه‌گرايي و وظيفه‌گرايي تقسيم مي‌شوند. نظريات اخلاقي اغلب فيلسوفان اسلامي را مي‌توان جز نظريه‌هاي فضيلت‌گرا دانست. ملاصدرا يكي از بزرگ‌ترين فيلسوفان اسلامي است، كه فلسفه او از جهات مختلف داراي نوآوري است، پس شايسته است كه نظريه اخلاقي او به‌طور منسجم تحقيق و بررسي گردد. اين مقاله به اين مهم مي‌پردازد. ملاصدرا به عنوان يك فيلسوف فضيلت‌گراي اخلاقي، نظريه اخلاقي‌اش را با بحث از سعادت آغاز مي‌كند. او بر اساس مبناي فلسفي‌اش، اصل وجود، شعور و ادراك وجود را سعادت مي‌شمارد. هر موجود بر اساس مرتبه وجودي‌اش از سعادت متناسب برخوردار است. وي در بياني كلي سعادت را نيل هر موجودي به كمال وجودي مختص خويش تعريف مي‌كند كه اين كمال وجودي با مقتضاي ذاتي او مطابق است. از نظر ملاصدرا سعادت حقيقي انسان در حكمت نظري و علم به حقايق اشيا و مشاهده موجودات مجرد عقلي و ذوات نوراني و اتصال و بلكه اتحاد با عقل فعال و بالاتر از همه ادراك ذات باري تعالي و لقاي اوست. اما نيل به اين سعادت عقلي بدون سعادت بدني كه همانا تهذيب نفس، تطهير باطن، كنترل قواي غضبي و شهوي توسط قوه عقلي و نيل به ملكه عدالت ممكن نيست. ملاصدرا معتقد به قاعده اعتدال ارسطويي است و همه فضايل اخلاقي را در حد وسط ميان دو طرف افراط و تفريط قرار مي‌دهد. وي مانند اغلب علماي اخلاق اسلامي معتقد به چهار فضيلت اصلي و هشت رذيلت اصلي مقابل است.

Abstract Ethical theories are often divided into three groups: Virtue theories, Teleology and Deontology. The Ethical theories of the majority of Islamic philosophers can be considered as Virtue Ethics. Mulla Sadra is one of the greatest Islamic philosophers so it is of prime importance to examine his ethical theory coherently. To this end, the present paper starts with this proposition that Mulla Sadra’s ethical theory is a version of virtue ethics. He begins his ethical theory with the happiness (eudemonia) concept. On his own philosophical groundwork, Mulla Sadra, considers being and its perception as happiness. The felicity of each being depends on its level of existence. In broad terms, he defines happiness as the achievement of ontological perfection by each being consistent with its intrinsic demands. From Mulla Sadra’s point of view, real happiness for human beings is theoretical wisdom, knowledge of facts, observation of ideas and rational luminous beings and alliance with active intellect, but above all the perception of Divine existence and His meeting. But the achievement of this rational happiness is impossible without body happiness defined as self-purification, inner catharsis, control of animal forces by intellectual faculty and being attributed by the property of justice. He accept Aristotelian moderation rule which puts every virtue between two extremes: excess and defect. Mulla Sadra, similar to most Islamic philosophers, believes in the four principal virtues and the eight principal vices.