ارزيابي عملكرد و سرعت پرشدن دانه لاين‌هاي گندم (Triticum aestivum L.)در دو شرايط بدون تنش و تنش خشكي بعد از گرده‌افشاني

Evaluation of wheat genotypes for yield and grain- filling rate of wheat genotypes under non stress and post anthesis drought stress conditions

اين بررسي با هدف ارزيابي تحمل به خشكي ژنوتيپ‌هاي گندم (Triticum aestivum L.) بر اساس عملكرد دانه سرعت و دوره موثر پر شدن دانه، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار و در دو شرايط بدون تنش و تنش خشكي انتهاي فصل (قطع آبياري پس از گرده افشاني)در مزرعه ايستگاه تحقيقات كشاورزي اردبيل در طي سال زراعي 89-1388 انجام شد. نتايج نشان داد كه از نظر صفت عملكرد اثر ژنوتيپ و محيط معني‌دار شد، ولي اثر متقابل آن‌ها غيرمعني‌دار بود. ژنوتيپ‌هاي شماره‌‌ 2‌‌‌ (Bow"s"/Crow"s"//Kie"s"/Vee"s"/3/MV17) و4 (Spb"s"//K134(60)Vee"s"/3/Druchamps/4/Alvd‌) در شرايط خشكي آخر فصل با 3830 و 3690 كيلوگرم در هكتار بيشترين عملكرد دانه را توليد كردند. از نظر سرعت و دوره موثر پر شدن دانه، اثر ژنوتيپ، محيط و اثر متقابل آنها معني‌دار بود. ضريب همبستگي بين صفات نشان داد كه بين سرعت و دوره پر شدن دانه همبستگي منفي وجود دارد. از لحاظ سرعت پر شدن دانه در شرايط تنش، ژنوتيپ شماره 7 F130-L-1-12/MV12(ATILLA-12)) با 29/1 ميلي‌گرم در روز و در محيط بدون تنش ژنوتيپ‌هاي شماره 3 (Owl/Siossons//Zrn)، 4 (Spb"s"//K134(60)Vee"s"/3/Druchamps/4/Alvd) و 7 ( 130-L-1-12/MV12(ATILLA-12) با 41/1 ميلي‌گرم در روز بيشترين سرعت پر شدن دانه را به خود اختصاص دادند. نتايج نشان داد كه همه ژنوتيپ‌ها در محيط بدون تنش از سرعت پر شدن بالاتري برخوردار بودند. بطور كلي، مي‌توان چنين استنباط كرد كه هر چند ژنوتيپ‌ها از نظر سرعت پرشدن دانه داراي تفاوت معني‌داري هستند ولي افزايش عملكرد ژنوتيپ‌هاي پر محصول از طريق سرعت پرشدن دانه بيشتر ميسر نگرديده است.

In order to evaluate yield and grain filling rate and period of 10 wheat genotypes and comparison of stress indices among them, an experiment was carried out in Ardabil Agricultural Research Station under non stress and terminal water stress (stop irrigation after pollination stage) conditions based on randomized complete block design in three replications during 2009-2010 season. Analysis of variance showed that for grain yield, the genotype and environment effects were significant but their interaction was insignificant. Genotypes 2 (Bow"s"/Crow"s"//Kie"s"/Vee"s"/3/MV17) and 4 (Spb"s"// K134 (60)Vee"s"/3/ Druchamps /4/Alvd) with 3830 and 3690 kg.ha-1 produced the highest yield in terminal drought stress conditions. The effect of genotype, environment and their interaction were significant for grain filling rate and period. The correlation coefficient between traits indicated that there were negative correlation between grain filling rate and period. In terms of grain filling rate the genotype 7 (F130-L-1-12/MV12 (ATILLA-12) with 1.29 mg.day-1 showed the highest filling rate in stress condition and the genotypes 3 (Owl/Siossons//Zrn), 4 (Spb"s"//K134(60)Vee"s"/3/Druchamps/4/Alvd) and 7 (F130-L-1-12/MV12(ATILLA-12) with 1.41 mg.day-1 and showed the highest filling rate in non-stressed condition. Results showed that for all of genotypes the filling rate in non-stressed condition was greater than stressed conditions. There are significant differences between the genotypes for grain filling rate however, grain yield increased with the rate of grain filling product is no longer available.