وزارت مجدالملك قمي، واكاوي رقابت خراساني ـ عراقي

Majd-al-Mulk Qumiʹʹs Ministry: Analysis of Khurasani-Iraqi Rivalry

دوران وزارت خواجه نظام‎الملك طوسي و حكومت سلطان ملكشاه سلجوقي را مي‎توان عصر طلايي سلجوقيان دانست. اما، اين ساختار در درون خود با مشكلاتي مواجه بود و آن رقابت دو گروه از ديوان‎سالاران خراساني و عراقي با هم بود. در پايان عمر نظام‎الملك، گروه مخالف او، كه عراقي‎ها بودند، موفق شدند قدرت را به‎دست‎گرفته و خواجه نظام‎الملك و طرفداران خراساني او را از قدرت حذف كنند. با مرگ ملكشاه و جنگ‎هاي جانشيني، اين رقابت‎ها دوباره شعله‎ور شد. در دوره بركيارق، هركدام از دو گروه به تلاش براي كسب قدرت پرداختند كه در اين ميان، نقش و جايگاه مجدالملك قمي به عنوان يكي از ديوان‎سالاران عراقي در روند حوادث پر‎رنگ‎تر بود. مسيله اصلي در اين پژوهش ريشه‎يابي علل رقابت اين دو گروه از ديوان‎سالاران در دوره وزارت مجدالملك است. اين پژوهش با استناد به منابع كتابخانه‎اي به روش توصيفي ـ تحليلي، نقش اختلافات مذهبي را در اين رقابت‎‎ها مورد ترديد قرارداده و عامل كسب قدرت ديوان‎سالاري را در اين رقابت‎ها تاثيرگذار مي‎داند.

The ministerial term of Khwajah Nizam al-Mulk Toosi and Sultan Malik-shah can be regarded as the golden age of the Seljuk Dynasty. However, the ruling system suffered an inherent deficiency, the rivalry between two bureaucratic groups affiliated with Khurasan and Iraq. To the end of his life, Nizam al-Mulk gave up power to his Iraqi dissidents leading to the elimination of his Khurasani advocates from power system. Nevertheless, the time-honored contest was resumed soon after Malik-shahʹs death and the battle over his succession. During the kingdom of Barkiyaruq both groups continued their effort to seize power wherein Majd al-Mulk Qumi played a significant role as a pro-Iraqi bureaucrat. The current study is intended to explore the root causes of Iraqi-Khurasani rivalry during Majd al-Mulkʹs administration. The findings of the study, which involved descriptive analysis of library resources, cast some doubt on assuming religious strife as the cause of rivalry, with power-seeking factor instead of playing the main role there.