تحول انديشه اي طريقت نعمت اللهيه در رويارويي با دو جريان شريعت و سلطنت در عصر فتحعلي شاه قاجار

حضور و فعاليت طريقت نعمتاللهيه در ايرانِ عصر قاجار، سبب ايجاد كنش و واكنشهايي بين اين طريقت با دو جريان قدرتمندِ شريعت و سلطنت گرديد. بررسي فراز و فرود‌هاي روابط اين ‌سه جريان با يكديگر، يكي از مباحث قابل اعتنا در تاريخ اجتماعي ايران عصر قاجار است. در پژوهش حاضر، تعاملات سه جريان ياد شده با يكديگر، با عنايت به اين كه چه عواملي باعث شد طريقت نعمت‌اللهيه در دوره مورد بحث، دچار ركود و حاشيه‌نشيني شود و با وجود چنين شرايطي، چگونه توانست به حيات خود ادامه دهد، بررسي شده است. نتايج پژوهش بيانگر آن است كه سه عامل بيشترين سهم را در اين ركود داشته‌اند؛ سهل ‌انگاري مشايخ طريقت در امر شريعت، حضور عالمان شيعه مخالف طريقت در راس امور ديني كشور و همراهي همه‌‌جانبه فتحعلي شاه با علما در مخالفت با نعمت‌اللهيه. از سوي ديگر، قرار گرفتن عالمان شيعه در راس هرم طريقت هم دليلي بر ادامه حيات ايشان بوده ‌است.

Nematallaheyyeh doctrine in Qajar period created some actions and reactions between the two powerful streams of jurdical and monarchy. Study of the ups and downs of the triple process is one of the significant issues in the social history of the Qajar era. In the present study, three streams mentioned interactions with each other, with regard to the doctrine Nematallahyeh what caused of stagnate and despite this condition, how could survive? The investigator tries to survey it. The findings indicate that three factor have had the largest role in the downturn. Negligence of the Sufi elder relation with judiciary doctrine, Presence of sect of Shiite scholars opposed to Sufism at the apex of the religious affairs and the shah accompanied by opposed clerics versus Nematallahyyeh Sufism, On the other hand, the leadership of Shiite clerics at the top of the mentioned sect was the reason for their continued existence. Keywords: Fath Ali Shah, Nematallahyyeh, HussynAli shah.