فرم تركيبيِ نوبت در موسيقي مردمي فرهنگ هاي ايراني

Compound Form in Folk Music of Iranian Culture

چكيده مبحث فرم در موسيقي را مي توان هم از نظر خُرد ساختاري و هم از نظر كلان ساختاري بررسي كرد. از نظر كلا نساختاري، در فرهنگ هاي موسيقاييِ مختلف، فرم هاي معيني وجود دارد كه از پيوستن چند قطعه مشخص تشكيل م يشوند. اين فرم هاي تركيبي در ادبيات قوم موسيق يشناسي معمولاً «سوييت » يا «سيكل » ناميده مي شوند، اما در مورد موسيقي ايراني و به تاسي از رسالات قديميِ اين نوع موسيقي، مي توان آن را نوبت ناميد. فرم نوبت يكي از مه مترين فرم ها در موسيقي هاي كلاسيكِ حوزه ايراني – عربي – تركي است، اما همچنين مي توان آن را در موسيقي هاي مردمي، به خصوص موسيقي هاي مردميِ فرهنگ هاي ايراني، يافت. اصلي كه بر اغلب نوبت ها در موسيقي هاي كلاسيك حكمفرماست عبارت است از ايجاد تنش و آرامش ب هطور متوالي. برخي از نوبت هاي مردمي از اين اصل تبعيت نم يكنند، اما برخي ديگر، به ويژه نوبت هايي كه در مراسم شادماني اجرا م يشوند، كاملاً با اين اصل تطابق دارند؛ هرچند جهت توالي تنش و آرامش در آنها با جهتِ اين توالي در نوبت هاي كلاسيك متفاوت است.

Abstract The musical form can be studied on micro as well as macro structural level. On macro structural level, there are, in different musical cultures, some fixed forms which consist of the succession of several definite pieces. In ethnomusicological literature, these kinds of form are named suite or cycle, but in the case of the Iranian music and according to the vocabulary of the old treatises of music, one can call them nowbat. Nowbat is a very important form in different kinds of classical music in the Middle East, but one can find it as well in the popular music of this reagion, especially in Iranian culture. The majority of nowbats, in classical music and in popular music as well, follows the principle of generating successively the tension and the relaxation, although the direction of this succession is different in these two kinds of music. In any case, there are also some kinds of popular nowbat which do not follow this principle.