مورفولوژي و مورفومتري انواع دهانه هاي آتشفشاني در مخروط آتشفشاني سهند

Morphology and Morphometry of volcanic craters in Sahand colcanic cone

مطالعات مورفولوژيكي و مورفومتريكي مخروط هاي آتشفشاني، ابزار بسيار مناسبي براي بدست آوردن داده هاي نسبي از ويژگي هاي مخروط ها مي باشد. اين تحقيق در پي آن است كه با شناسايي انواع دهانه هاي آتشفشاني مخروط سهند، عوامل موثر بر ايجاد اشكال متفاوت دهانه هاي آتشفشاني را مورد بررسي قرار دهد. جهت رسيدن به اين هدف، از تصاوير ماهواره-اي لندست، تصاوير ماهواره اسپات (نرم افزار Google earth) و تصاوير SRTM استفاده شده است. همچنين جهت بررسي شرايط زمين شناسي، تكتونيكي و سنگ شناسي نيز از نقشه-هاي زمين شناسي با مقياس 1:100000 استفاده شد. سپس با ايجاد يك مدل تحليلي ارتباط لايه هاي مختلف با مورفومتري دهانه هاي آتشفشاني تحليل گرديد و دهانه هاي موجود در كوهستان سهند به دهانه هاي دايره اي، متغير، شكاف دار و كشيده طبقه بندي گرديد. نتايج نشان مي دهد كه گسل‌ها و فراواني آنها بر روي شكل دهانه‌ها تاثير گذاشته است. با وجود همگني تقريبي هر چهار نوع دهانه از لحاظ سنگ شناسي، مي توان نتيجه گرفت كه خطوط گسلي در به هم زدن شكل دهانه ها موثر واقع شده اند. به اين صورت كه جايي كه تعداد گسل بيشتري داشته، شكل دهانه از حالت ايدآل دايره‌اي خارج شده و به اشكال مختلف درآمده است. سنگ شناسي غالب در دهانه‌ها در سهند بيشتر سنگ‌هاي آندزيت تا داسيت است و ساير سنگ‌ها با درصد متفاوتي ظاهر شده‌اند. همچنين در ارتباط توپوگرافي و دهانه‌ها، بيشترين ارتفاع ميانگين 87/3060 متر مربوط به دهانه‌هاي شكاف دار و كم‌ترين ارتفاع ميانگين، ??/ ???? متر، مربوط به دهانه‌هاي دايره‌اي است.

Extended Abstract Introduction Volcanic cones are one of geological phenomenas that there are enough data about their formations, locations and erosions. With study of volcanic cones, The processes that affects morphology of this area is detected. Morphological and morphometric studies of the volcanic cone have proven to be a great tool to obtain comparative data on the characteristics of the cones. The purpose of this study is to identify types of cone of Sahand volcanic crater and the factors affecting them. Methodology The study area is located in north-west of Iran and east of Urmia lake. To achieve study objectives, Landsat and SPOT satellite images (platform Google earth) and SRTM image have been used. The 1:100,000 geological maps were used to review the terms of geology, tectonic and petrology. Then the relationships between the different layers with morphometry of volcanic craters were analyzed by an analytical model. For This process, Model Buildr function in Arc GIS was used. Sahand Craters were classified into four categories: Circular, Variable, Fissure and Elongate. Results and discussion Investigation of sahand volcanic cones , their relations with topography showed that Average maximum height of fissure crater is 3060.78 m and Average minimum height of circular crater is 2412.40 m. spatial relatinos between the lithology of circular and elongated cones show that these cones most are composed with Dacitic sub volcano rocks. Ash flow, conglomerates, shale and sandstone are very poor in this cones. Fissure cones, often, are composed of dacite to andesite rocks with 48 % frequncy. Also, variable cones most are composed with Dacitic sub volcano rocks. In this cones, Andesite and Basalt lithology are seldom. Relation between faults and craters morphology show that circular craters have minimum faults whereas fissure craters have maximum faults connectivity. Conclusion The results show that morphology of craters have been affected by the faults and its frequency. Despite the presence of a homogeneous lithology in every type of cones, it can conclude that the faults have changed cone morphology. Circular craters shapes in regions with multiple fault, has been removed to the other shapes. The dominant lithology in craters are andesite to Dacite. Average maximum height of fissure crater is 3060.78 m and Average minimum height of circular crater is 2412.40 m.