بررسي عوامل تعيين كننده در انتخاب پذيري و ترجيح زيستگاه سياه ماهي Capoeta capoeta gracilis (Keyserling 1891) در رودخانه سياهرود (از سرشاخه هاي حوضه رودخانه سفيدرود)

The determinant factors underlying habitat selectivity and preference for Black fish Capoeta capoeta gracilis (Keyserling 1891) in Siyahrud River (a tributary of Sefidrud River basin)

به منظور بهره برداري پايدار و حفظ تنوع زيستي اكوسيتم هاي رودخانه اي، شناخت نيازهاي زيستي آبزيان امري ضروري است و ترجيح زيستگاه يكي از مهمترين عوامل مديريتي براي جمعيت ماهيان مي باشد. رودخانه سياهرود از جمله رودهاي فرعي منتهي به رودخانه سفيدرود در حوضه خزر است كه از رشته كوه هاي البرز سرچشمه مي گيرد و از جمله مكان هاي پراكنش سياه ماهي (Capoeta capoeta gracilis)، يكي از ماهيان بومي و گونه غالب اين حوضه مي باشد. نيازهاي زيستي سياه ماهي، با نمونه برداري از 13 ايستگاه و با سه تكرار در مهر و آبان ماه سال 1392 بررسي شد. براي اين منظور ويژگي هاي هيدرولوژيك رودخانه شامل سرعت آب، عمق، عرض رودخانه، نوع بستر، شيب، ارتفاع از سطح دريا و نوع پوشش گياهي در هر ايستگاه ثبت گرديد. محدوده مورد استفاده و محدوده زيستگاه انتخابي با توجه به ميزان در دسترس بودن هر واحد زيستگاهي براي متغيرهاي مختلف از طريق نرم افزار HABSEL بدست آمد. نتايج حاصل از رگرسيون چندتايي با وجود همبستگي معنادار ميان سرعت و عمق نشان داد ترجيح رفتاري در محدوده عمق هاي 17تا 38 سانتي متري مي باشد و در عمق هاي زياد و خيلي كم كاهش پيدا مي كرد. سياه ماهي محدوده زيادي از سرعت آب بين 44/0 تا 56/0 متر بر ثانيه را انتخاب كرده و بيشتر بستر سنگلاخي را براي زيستن ترجيح مي دهد. بنابراين برخي فعاليت هاي انساني كه در رودخانه توتكابن در حال انجام است سبب تغيير در ويژگي هاي محيطي مانند عرض، عمق، سرعت جريان و بستر رودخانه مي شود، ممكن است پراكنش سياه ماهي را در اين رودخانه تحت تاثير قرار بدهد.

Understanding habitat requirements of aquatic organisms is key factor for sustainable exploitation and biodiversity conservation of riverine ecosystems. The habitat preference in fish has extremely important for the management of fish populations. The habitat requirements of Black fish (Capoeta capoeta gracilis) in Siyahrud River -tributaries of the Sefidrud River in Caspian basin- were studied in 13 stations along the river during October to November 2013. Hydrological characteristics of the river including water velocity, depth and width, slope, altitude, type of substrate materials, and plant coverage were recorded for each station. Ranges of habitat use and habitat selectivity with regard to the availability of habitat units for different variables were measured using HABSEL software. Despite significant correlation between the water velocity and depth, results from multiple regressions showed preference for the depth range of 17 to 38 cm. The results showed that behavioral preference in C. capoeta gracilis for the velocity was between 0.44 and 0.56 m/s. Also, specimens tended to be present in cobble stone substrate. Therefore, the anthropogenic activities over the Siyahrod River changing the river width, depth, substrate and the flow rate may affect the presence and distribution of C. capoeta gracilis in the mentioned river.