كليدواژه :
بهره‌وري آب , كشاورزي , سياست , ارزيابي , برنامه
چكيده فارسي :
بهره‌وري آب بيانگر مقدار محصول توليدي يا درآمد حاصله به‌ازاي هر واحد آب مصرفي است. اقتصاددانان براي حل مشكل توليد غذا از منابع آب محدود و جلوگيري از واردات بي‌رويه محصولات كشاورزي، پيشنهاد مي‌كنند تنها راه موجود افزايش بهره‌وري فيزيكي و در نهايت بهبود بهره‌وري اقتصادي آب است. ازلحاظ قانوني نيز به استناد ماده (25) «قانون افزايش بهره‌وري بخش كشاورزي و منابع طبيعي»، بر اهميت تعيين شاخص‌هاي بهره‌وري آب كشاورزي و اقدامات اجرايي براي بهبود آن تاكيد شده است. براساس نتايج شاخص بهره‌وري فيزيكي آب كشور در سال‌هاي 1379 (پايه)، 1385، 1389 (شاهد)، 1404 (هدف)، به‌ترتيب برابر70/0، 79/0، 95/0 و 70/1 كيلوگرم بر مترمكعب است. همچنين مقدار شاخص راندمان كاربرد آب در مزرعه در همين سال‌ها به‌ترتيب برابر34 درصد، 37 درصد، 40 درصد، 60 درصد است. بهبود بهره‌وري آب هدف مهمي است كه كشور ناگزير از آن بوده و در يازده سال آينده مقدار آن بايد از مقدار فعلي 0/1-9/0 كيلوگرم بر مترمكعب به دوبرابر آن برسد. اين چالش نيازمند تدوين قوانين و نهادهاي بديع و جديد درباره مديريت آب، سياست‌هاي جديد الگوي كشت محصولات كشاورزي، مشاركت بيشتر بهره‌برداران و سازمان‌هاي مرتبط در تصميم‌سازي‌ها، تشكيل شوراي آب حوضه‌هاي آبريز، اقدامات فني و زيربنايي لازم و ارتقاي دانش بهره‌برداران و دانش فني و تحقيقاتي لازم در اين زمينه‌هاست. عملياتي كردن اجراي ماده (25) «قانون افزايش بهره‌وري در بخش كشاورزي و منابع طبيعي»، مي‌تواند اولين و اساسي‌ترين قدم در اين راستا باشد.
چكيده لاتين :
Water resources have a key role in land planning and are a major base for economical development of any country. Water productivity (WP) index is indicator of produced crop (Kg) or crop revenue per unit (m3) of irrigation water consumed. Indeed WP could be indicator of the role of each unit of water consumed in country’s GDP or GNP. Economists believe that the only solution to the problem of food production from limited water resources and reduction of excessive import of agricultural commodities is the improvement of physical and finally economical WP. From legal aspects, improvement of WP in agricultural sector of Iran has emphasized in the article no of 25 of the general act of enhancement of productivity in agricultural and natural resources sectors of Iran approved by the parliament in 2010. Therefore, the main objective of this article is to assess current situation of agricultural WP in Iran and evaluation of the policies and plans of country, especially in the last decade, in this regard. Moreover, the factors influencing the WP, the strengths, and the weak points of the plans and policies are determined and some suggestions and measures are provided. Based on results, the physical WP of the country in years 2000 (Baseline year), 2006, 2010 (control year), and 2025 (target year) was 0.70, 0.79, 0.95, and 1.70 respectively. Also the water application efficiency for the aforementioned years was 34, 37, 40, and 60 percent respectively. Improvement of WP is an unavoidable fact of the country, and by the year 2025 its value should be almost doubled from the present value (0.9-1.0 Kg/m3). This challenge requires development of new laws, rules, and institutions and update of current policies on country’s water management, together with stakeholder participation, technical, infrastructural and software actions, enhancement of technical knowledge and applied research. Implementation of the article no of 25 of the general act of enhancement of productivity in agricultural and natural resources sectors of Iran could be the first and the main step toward this target.
