تحليل اثرات گسترش افقي شهر بر سرمايه‌هاي اجتماعي مورد شناسي: شهر مراغه

Analyzing the Effects of Horizontal Extension of the City on Social Capitals, Case Study: Maraghe City

با توجه به ناگزير بودن رشد شتابان شهرنشيني كه براساس پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته، در دهه آينده نيز به روال خود ادامه خواهد داد و نيز جريانهاي ناشي از آن كه به جابجايي، استقرار و تمركز جمعيت در كلان شهرها منجر مي‌شود؛ هدف اين نوشتار تاثيرات گسترش افقي شهر بر سرمايه‌هاي اجتماعي شهروندان مي‌باشد. در حقيقت مي‌توان گفت كه بين شكل و نوع گسترش شهر و مولفه‌هاي اجتماعي رابطه وجود دارد. به منظور گردآوري اطلاعات در زمينه رابطه بين شكل و فرم شهر و تاثير آن بر سرمايه اجتماعي شهروندان، از هر دو روش كتابخانه‌اي و ميداني استفاده شده‌است. از روش كتابخانه‌اي و اسنادي براي بخش برابري اجتماعي يا ميزان دسترسي شهروندان محلات مختلف شهر به انواع خدمات و فضاهاي ورزشي، فرهنگي، آموزشي، تجاري، پارك و فضاهاي سبز و بهداشتي – درماني مورد استفاده قرار گرفت. به عبارتي براي محاسبه ميزان دسترسي شهروندان به خدمات و تسهيلات مختلف، از آمارهاي مزبور به سرانه‌هاي مختلف در طرح جامع شهر مراغه كمك گرفته شد و ساير اطلاعات مورد نياز از روش پرسشنامه‌اي بدست آمد. سرمايه‌هاي اجتماي داراي پنج مولفه (امنيت اجتماعي و محيطي، عضويت، مشاركت، تعامل اجتماعي، اعتماد) مي‌باشد. بعد از تقسيم‌بندي مولفه‌ها، سوالات پرسشنامه براساس آن‌ها طراحي شده‌است. تعداد نمونه‌ها با توجه به اينكه شهر مراغه در سرشماري سال 1390، 162356 نفر بوده، بر اساس فرمول كوكران 320 نمونه برآورد شده‌است. پرسشنامه‌ها به صورت تصادفي در سطح محلات به منظور گردآوري نظرات مردم توزيع شده‌اند و سپس اطلاعات خام به دست آمده وارد نرم افزار spss شده‌است. متغيرهاي مربوط به گسترش شهر مانند: تراكم، دسترسي، فاصله و ... به عنوان متغيرهاي مستقل و متغيرهاي مربوط به سرمايه‌هاي اجتماعي به عنوان متغيرهاي وابسته در نظر گرفته شده‌است. در نهايت به منظور ارزيابي و تحليل سرمايه‌هاي اجتماعي و ميزان ارتباط آن‌ها با مولفه‌هاي گسترش افقي در شهر مراغه با استفاده از تحليل‌هاي پيشرفته آماري مانند: ضريب همبستگي، رگرسيون چند متغيره و تحليل عاملي بهره گرفته شده‌است. نتايج نشان مي دهد كه شاخص‌هاي تراكم با ضريب معناداري 0.026 و با مقدار بتاي 0.699 بيشترين تاثير را بر مولفه‌هاي سرمايه اجتماعي داشته‌است. شاخص‌هاي فاصله از مركز شهر، نرخ فضاي باز، نرخ رشد خانوار، ميانگين مدت سكونت و بعد خانوار به ترتيب بر ميزان سرمايه‌هاي اجتماعي تاثيرگذار بوده‌اند. در نهايت بايستي خاطر نشان كرد كه در مقوله توسعه شهري تنها نبايد به مسايل كالبدي پرداخت؛ بلكه بايستي تاثيرات اجتماعي نيز ارزيابي شوند و سياست‌هاي مختلفي را براي افزايش سرمايه اجتماعي تدوين نمود.

According to inevitable urban growth based on predictions made, this process will continue in the next decade and its resulting movements, will lead to the settlement and concentration of population in major cities. The purpose of this paper is to study t the effects of horizontal extension of the city on the social capital of citizens. In fact, it can be said that there is a relationship between the shape and form of urban extension and social factors.In order to collect information, library and field methods were used. Library and documentary methods were used for social equity part and the degree of citizensʹ of different districts to different types of services and sport , cultural, educational commercial ,park, green and sanitary spaces and health services.In other words. to measure the citizensʹ access to various services and facilities , the statistics of per capita in comprehensive project of Maraghe has been used. Other required information was used by the questionnaire method. social capital has five components including (social security and the environment - Register - Partnerships - social interaction - trust) .The questionnaire was designed based on the components of social capital. Number of samples with a population of 162,356 of Maraghe city based on statistical census of year 2001, according to Cochran formula, was 320 samples. Questionnaires were randomly distributed at the community level in order to gather peopleʹs opinions, and then the raw data obtained by SPSS software. Related variables such as urban extension, density, access, distance, and etc. as independent variables and variables related to social capital as dependent variables are considered. In order to evaluate and analyze social capital and the extent of its relationship with the extension of Maraghe using advanced statistical analysis such as correlation coefficient, multiple regression and factor analysis were used. The results show significant indicators of density by a factor of 0.026 and 0.699 beta has had the greatest impact on the components of social capital. Indexes of the distance from the city center, open space, the growth rate of household, the average duration of residence and family size, have an impact on the level of social capital respectively.