حُسن و قُبح ذاتي و عقلي با رويكردي بر ادلّه نقلي

Essential and Rational Goodness and Badness withan Approach to the NarratedProofs

«حُسن و قبح» از مسايل مهمّ كلامي است كه با ظهور اسلام به دو صورت عقلي و شرعي مطرح شد و طرفداران هريك، اعم از عدليه(اماميه و معتزله) و اشاعره، ادلّه‏‏‏اي بر اثبات مدّعي خود ارايه نمودند. عدليه از موافقان حُسن و قبح عقلي و ذاتي‎اند(حكم عقل به حُسن و قبح بدون بيان شارع) اما اشاعره بنابر نظريه «الحَسنُ ما حسَّنَه الشّارع وَ القَبيحُ ما قَبَّحَه الشَّارع» به‎طور مطلق منكر حُسن و قبح عقلي و ذاتي و معتقد به حسن و قبح شرعي‎اند. اصوليون و اخباريون، دو مكتب اماميه‏اند كه در مورد استنباط احكام شرعي از حكم عقل و ملاكات آن اختلاف‎نظر دارند. ادراك حُسن و قُبح عقلي(به‎معناي مدح و ذمّ عقل نه ملايمت و منافرت با طبع يا كمال و نقص) مورد اتّفاق عقلا است اما اخباريون ـ با تاثير از اشاعره‎ـ دخالت آن در استنباط احكام را نمي‎پذيرند و تنها تمسّك به احاديث را جايز مي‎دانند. اصوليون(وحيدبهبهاني) به نقد عقايد اخباريون پرداختند و با ارايه ادلّه مستند عقلي و نقلي، حُسن و قبح عقلي و ذاتي را اثبات كرده و بر اخباريون فايق آمدند. آيات فراواني با استفهام انكاري وجدان انسان را مورد خطاب قرار داده كه به‏وضوح دالّ بر حُسن و قبح عقلي و استقلال عقل در تحسين و تقبيح اعمال است. روايات بسياري نيز علاوه بر اثبات حجّيت عقل و ادراكات عقلي، حُسن و قبح را عقلي و ذاتي دانسته ‎كه بر هر صاحب عقل سليمي واضح و مبرهن است.

Goodness and Badness’ are among the important theological issues that were raised in the twointellectual and legalforms by the advent of Islam and the advocates of both including Adliyyah(the TwelverShiites and Muʹtazilites) and Ashʹaritesoffered various reasons to prove their claims. Adliyyahapproves of rational and essential ‘goodness and badness’ but Ashʹaritestotally rejectrational and essential ‘goodness and badness’ and believe inlegal‘goodness and badness’.Usuliyun (scholars of the principles of jurisprudence) and Akhbariyun (traditionalists) are two schools ofthe Twelver Shiites who are in dispute with each other about using intellect and its manifestations to derive legal rulings.Rational ‘goodness and badness’ is perceived by all wise men and they unanimously agree with it but Akhbariyun, influenced by Ashʹarites,do not accept its role in deriving legal rulings and believe resorting to traditions isthe only legitimate way for deriving legal rulings.Usuliyun, including VahidBehbahani,criticized the ideas of Akhbariyun, proved the truth of rational and essential ‘goodness and badness’ and overwhelmedAkhbariyunoffering rational and narrated proofs. NumerousQur’anic verses addresshuman conscience through denial questioning, whichclearly designates the rational ‘goodness and badness’ and independence of intellect in praising and denouncing acts. Also, numerous traditions, in addition to proving the authority of intellect and intellectual perceptions, consider‘goodness and badness’ rational and essential, a notion that every wise individual can clearly perceive