بازخواني ديدگاه موافقان و مخالفان ضرورت علّي

Review on Positions of Opponents and Proponents of Causal Necessity

ضرورت علي و معلولي همواره يكي از مباحث مهم و پرچالش فلسفي ميان انديشمندان بوده است. ابن‌سينا سرآمد فيلسوفان مشايي معتقد است كه رابطه علت تامه و معلول ضروري است. وي با اينكه ظاهراً اين مسيله را بديهي مي داند، براي آن چند استدلال ذكر مي كند. متكلمان و اصوليان و برخي از اساتيد معاصر فلسفه مخالف اين قاعده هستند. اينان با استناد به اينكه، از يك سو، ادله ابن‌سينا و ديگر موافقان اين قاعده مصادره به مطلوب هستند و، از سوي ديگر، التزام به اين قاعده با اختيار در خداوند و انسان منافات دارد صحت اين قاعده را منكر شده‌اند. با وجود ادعاي اين انديشمندان، به نظر مي‌رسد اين قاعده بديهي باشد و انكار آن مستلزم انكار اصل عليت و اعتقاد به صدفه و اتفاق. به اندكي تامل، نه تنها پذيرش اين قاعده منافاتي با اختيار ندارد بلكه انكار آن مستلزم صدفه و عدم صحت استناد فعل به فاعلش به نحو يقيني است.

Causal necessity has always been one of the important and controversial problems of philosophy among thinkers. Ibn Sina as outstanding Peripatetic philosopher holds the cause-effect relation to be necessary. Although he regards such relationship to be self-evident, he offered some arguments in its support. Theologians, experts in methodology of fiqh as well as some contemporary scholars are against this view. Arguing that arguments presented by Ibn Sina and other proponents of the rule as question- begging, they maintain that acceptance of this rule is incompatibility with freedom in God and human and thus rule they reject the truth of the rule. It seems that the rule is self-evident and denial of it is to deny the very principle of causality and acceptance of the theory of chance. On reflection, one can realize that there is no incompatibility between freedom and causality and any denial of such relation entails theory of chance according to which one can certainly deny the attribution of an action to the agent.