پديد آورندگان :
پورمحمدي املشي، نصرالله نويسنده استاديار گروه تاريخ، دانشگاه بينالمللي امام خميني قزوين PoormohammadiAmlashi, Nasrollah , انصاري، سميه نويسنده ,
كليدواژه :
صفويان , وظايف ديوانبيگي , قضاوت , تضعيف ديوانبيگي , ديوانبيگي
چكيده فارسي :
شاهعباس صفوی بنا بر مقتضیات اجتماعی و سیاسی، در ساختار و كاركرد برخی از مناصب تغییراتی پدیدآورد. منصب دیوانبیگی نیز در نتیجۀ تحوّلات، تكامل و توسعۀ كاركردی یافت و از حالت نظامی به محكمۀ قضایی عرف تغییر رویه داد و وظایفی چون نظارت بر شكایات عامۀ مردم از مقامات دولتی، رسیدگی به جرایم و احداث اربعه و... را برای ایجاد نظم در ساختار اجتماع و كسب رضایت عامۀ مردم برعهدهگرفت. اما نوسانات بعد از شاهعباس اول كاركرد آن را تضعیف كرد. مقالۀ حاضر با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و با تكیه بر دادههای موجود در منابع، ضمن بررسی دلایل شكلگیری منصب دیوانبیگی در منظومۀ قضایی صفویان، در‌صدد پاسخگویی به این پرسشهاست كه دیوانبیگی در ساختار اداری و قضایی صفویان چه وظایفی برعهدهداشته؟و چه عواملی سبب تضعیف كاركرد و موقعیت آن شد؟. نتیجۀ آنكه، دیوانبیگی به علت توسعۀ دامنۀ اختیارات و وظایف، نقش مهمی در ایجاد امنیت اجتماعی و قضایی داشت، ولی در دوران اخلاف شاهعباس، تضعیف اقتدار شاهان صفوی، تخطی از قوانین حقوقی، غلبۀ گرجیان بر دیوانبیگی، ناسازگاری با مقامات روحانی و دیوانی و غیره سبب انحطاط آن شد كه در نتیجۀ آن، ساختار اجتماعی و قضایی حكومت صفویه تضعیف و زمینۀ نارضایتی اجتماعی‌ـ‌سیاسی مردم از جمله اقلیتهای مذهبی را ایجاد شد.
چكيده لاتين :
In the Safavid era, Shah Abbas, due to some socio-political requirements, made changes to the structural and operational modes of a number of posts, including Divan Beigipost. The formation of Divan Beigi dated back to pre-Safavid era. As a result a number of changes, this postdeveloped functionally and was transformed from a military system to a judicatoryone. It became in charge of settling complaints made by the public from the officials, supervising crimes and four-dimensional felonies, and legal and financial corruptions (like embezzlement and bribe). It was also responsible for establishing order in the society and pursuing satisfaction of the public. However, this post, despite playing an effective role in the society, faced turbulence after Shah Abbas, which eventually led to its functional waning. Given that, the present paper, through adopting a descriptive-analytic method and through using available documents, aims to study the reasons for the formation of Divan Beigipost in the judicial system of the Safavids, and attempts to answer these questions: What were the responsibilities of the DivanBeigi in the administrative and judicial structure of the Safavids? What events ultimately led to its positional and functional waning? The results of the study reveal that Divan Beigi, due to its extended duties, played a significant role in establishing social and legal security. However, after Shah Abbas, because of some reasons like the decline in the power of the Safavid kings, deviations from legal rules, dominance of Gorgianover Divan Beigi, and conflicts with clerical and governmental officials, it fell into a decline. As a result of this process, the social and legal structure of the Safavid dynasty weakened, and socio-political dissatisfaction of the public, particularly religious minorities, mounted.
