آرايه‌ها و نگاره‌هاي مرتبط با چشم‌زخم در دستبافته‌هاي اقوام ايراني

Motifs and Images Related to the Evil Eye in Iranian Wovens

چشم‌زخم از باورهاي قديمي و رايج در جهان و از جمله جهان اسلام است؛ هرچند امروزه اين باور كم‌رنگ شده، ولي هنوز به‌عنوان باوري عاميانه برجاي مانده است. در اين پژوهش رد پاي اين اعتقاد و اهميت آن در هنر مردم عامي و دستبافته‌ها به‌عنوان محمل اين عقيده مورد مطالعه قرار گرفته و سير استحاله آن در نقوش مربوط تا دوران معاصر بررسي مي‌شود. هدف از اين تحقيق نشان دادن تاثير اعتقادات در هنر مردمي به‌ويژه دستبافته‌هاي روستايي است. اين تحقيق به روش تطبيقي و تحليلي با جمع‌آوري اطلاعات مكتوب و ميداني كوشيده تا به اشكال رايج در بيان تجسمي چشم‌زخم دست يابد. مطابق يافته‌هاي اين تحقيق، ميان نقشمايه‌هاي تعويذ چشم‌زخم در دستبافته‌ها با شكل چشم رابطه معناداري وجود دارد. در نتيجه اشكال مثلثي و دواير مركزي از اشكال بصري مشترك در ميان آرايه و نگاره‌هاي چشم‌زخم است.

Belief in evil eye is one of the common and old beliefs throughout the world including the Islamic world; although this belief is weakened these days, it can still be observed and found in folk culture. In this research the traces of the belief in evil eye are tracked in the art and the wovens of common people as the bearers of this belief, and the course of its metamorphosis is studied in the related motifs up to the contemporary era. This research aims for expressing the influence of beliefs on the folk art especially rural wovens. One of the basic theses of this research proposes a relation between depictions and motifs of the evil eye with the shape of the eye itself. The research method is analytical and comparative and data is gathered through field research and library sources, in an attempt to find the common visual depictions of the evil eye. It seems that there is a meaningful relation between the evil eye amulets in wovens with the shape of eye itself. As a result the triangular shapes with inner circles are among the common visual motifs of evil eye.