در آمدي بر تطبيق قاعده عدالت

An Introduction to the Application of Justice Rule

از جمله قواعد فقهی كه كمتر بدان پرداخته شده است قاعده عدالت است. تطبیق این قاعده مبتنی بر احراز عدالت به عنوان وصفی برای احكام شرعی است. برخی فقیهان درك عادلانه بودن احكام شرعی را مقدور بشر ندانسته و آن را به دیدگاه شارع مبتنی كرده‌اند. از همین رو استفاده از این قاعده در استنباط مسایل فقهی و توسعه آن در فقه مورد تردید قرار گرفته است. این مقاله در دو مقام به بررسی امكان كشف عدالت در احكام شرعی پرداخته است. در مقام اول اثبات كرده است كه عدالت مفهومی واقعی و عینی است و حاكی از حقیقتی در خارج است و مانند علائم راهنمایی و رانندگی نیست كه حقیقت آن بر پایه توافق و اعتبار باشد. و در مقام دوم اثبات شده كه عدالت مطرح شده در مستندات قرآنی و روایی این قاعده به چهار دلیل نمی‌تواند عدالت از منظر شارع باشد، در نتیجه شناخت آن به فهم بشر ارجاع داده شده است.

Justice rule is among the legal rules that have less dealt with. Application of this rule is based on achievement of justice as an attribute for legal rulings. Some jurists have no regarded human beings to be capable of comprehending the legal rulings as just and have subjected it to the legislator’s view. Thus, using this rule in inference of legal issues and extending it to jurisprudence has been cast into doubt. This article examines the possibility of unveiling justice in legal rulings in two stages. In the first stage, it has proved that justice is a real and objective concept and denotes an external reality unlike the traffic signs, whose reality is based on agreement and validity. In the second stage, it has proved that the justice brought up in the Qur’ānic and narrational evidences of this rule cannot be justice from the viewpoint of the legislator for four reasons, consequently its recognition has been referred to human understanding.