گزينش نظريه ارجح در ميان نظريات ملاصدرا پيرامون علم به ماديات و در ماديات

Selection of the Theory of the Preferable from among Mullā Ṣadrā’s Theories concerning Knowledge of the Materials and in the Materials

ملاصدرا در باره علم حضوری در باب وجود‌های مادی دارای سه رویكرد متفاوت است. ایشان در مواضع بسیاری امور جسمانی را كه شامل انواع اجسام و اعراض می‌باشند، از حوزه علم حضوری خارج می‌داند و معتقد است آنها نه نزد خود حضور دارند نه نزد واقعیت دیگری حضور می‌یابند و نه واقعیت دیگری نزد آنها امكان حضور دارد. ایشان بنا به مبنایی دیگر معتقد به معلوم واقع شدن مادیات نزد علت مجردشان هستند.اما بنا بر رویكرد سوم در مواضع متعدد دیگر برای كلیه موجودات ادراك و شعور قائل شده‌اند. وی در این دیدگاه، علم و وجود را مساوق می‌داند.بعلاوه به نظر ایشان حضور، شرط علم و در واقع همان حقیقت علم است. تجرد هم شرط حضور است. بنابراین لازم می‌آید امور جسمانی هم دارای نوعی علم حضوری و تجرد باشند، پس هم می‌توان از فرض وجود معلوم در نزد آنها سخن گفت و هم از فرض معلوم واقع شدن آنها به علم حضوری. در این نوشتار سعی ما بر این بوده است. كه بنا به تعاریف و مبانی ای كه ملاصدرا در مورد علم ارائه داده‌اند، مواضع ایشاندر این امر را مورد تفكیك قرار داده و در نهایت به بررسی این امر بپردازیم كه كدام سخن صدرا را می‌توانبه نحو مستدل نظر نهایی و دقیق ایشان در این مساله قلمداد كرد. بنا بر دلایل ارایه شده در پایان مقاله نظریه و رویكرد سوم ترجیح داده شده است.

Mullā Ṣadrā has three different approaches towards knowledge by presence concerning the material existences. On many occasions, he regards the physical matters, including bodies and accidents, out of the realm of knowledge by presence and maintains that they are neither present with themselves nor with another reality and nor another reality can be present with them. On another basis, he maintains that the materials become known with their abstract cause. But, according to the third approach, on various other occasions he has maintained perception and consciousness for all creatures. In this viewpoint, he considers knowledge and existence as equal. Besides, according to him, presence is the precondition for knowledge and in fact the very reality of knowledge. Abstraction is the precondition for presence, as well. Therefore, it becomes necessary for the physical matters to have a kind of knowledge by presence and abstraction, too. Then, we can both speak of the hypothesis of the existence of the known (ma’lūm) with them and the hypothesis of their being set as known to the knowledge by presence. In this paper, we have tried, on the basis of the definitions and the principles that Mullā Ṣadrā has presented about knowledge, to distinguish between his positions in this respect and finally deal with the question as to which saying of Mullā Ṣadrā can be in a well-reasoned way considered as his ultimate and accurate view. According to the reasons presented at the end of the article, the third view and approach is preferred.